Επιτύμβια, III

LUDWIG WITTGENSTEIN 1889 - 1951

Δεν υπάρχει τίποτα γραμμένο στιν πλάκα του. Για να είναι συνεπής με την καταληκτική φράση του μεγάλου έργου του.

"Wovon man nicht sprechen kann, dar?ber muss man schweigen - Για όσα δεν μπορεί να μιλά κανείς καλύτερα να σωπαίνει, Tractatus Logico-Philosophicus - Satz 7 ".

Υπάρχει μόνον μία σκάλα για να θυμίζει μία άλλη πρόταση του:

"Meine S?tze erl?utern dadurch, dass sie der, welcher mich versteht, am Ende als unsinnig erkennt, wenn er durch sie - auf ihnen - ?ber sie hinausgestiegen ist. (Er muss sozusagen die Leiter wegwerfen, nachdem er auf ihr hinaufgestiegen ist.) Er muss diese S?tze ?berwinden, dann sieht er die Welt richtig - Tractatus Logico-Philosophicus , Satz 6.54 "

"Οι δικές μου προτάσεις αποσαφηνίζονται ως εξής: Αυτός, που εν τέλει, με κατανοεί τις αναγνωρίζει σαν ανόητες, όταν πια τις έχει χρησιμοποιήσει –σαν σκαλιά – για να σκαρφαλώσει πέρα από αυτές. (Πρέπει, κατά κάποιο τρόπο, να πετάξει τη σκάλα μακριά όταν την ανέβει.)
Οφείλει να ξεπεράσει αυτές τις προτάσεις. Τότε θα έχει δει τον κόσμο καθαρά."

Πηγή: Ascension Parish Burial Ground off Huntingdon Road, Cambridge, UK

P.S.: Απο μία πρόσφατη επισκεψή μου

Φιλοσοφική Συμβουλευτική, ΙV

136.
Der Eine sucht einen Geburtshelfer f?r seine Gedanken, der Andre Einen, dem er helfen kann: so entsteht ein gutes Gespr?ch.

Ο ένας ψάχνει μια μαμμή για τις σκέψεις του, ό άλλος κάποιον τον οποίο μπορεί να βοηθήσει: έτσι γεννιέται μια καλή κουβέντα.


125.
Wenn wir ?ber Jemanden umlernen m?ssen, so rechnen wir ihm die Unbequemlichkeit hart an, die er uns damit macht.

Όταν πρέπει ν’ αλλάξουμε τη γνώμη μας για κάποιον, του καταλογίζουμε βαριά το ξεβόλεμα που μας προκαλεί.


98.
Wenn man sein Gewissen dressirt, so k?sst es uns zugleich, indem es beisst.

Όταν γυμνάσει κανείς τη συνείδηση του, αυτή μας φυλάει την ίδια στιγμή που μας δαγκώνει.

68.
"Das habe ich gethan" sagt mein Ged?chtniss. Das kann ich nicht gethan haben - sagt mein Stolz und bleibt unerbittlich. Endlich - giebt das Ged?chtniss nach.

«Αυτό έκανα» λέει η μνήμη μου. «Δεν μπορεί να το έκανα αυτό» - λέει η περηφάνια μου και παραμένει άτεγκτη. Στο τέλος – μνήμη υποχωρεί.

Πηγή: Spr?che und Zwischenspiele aus Jenseits von Gut und B?se von Friedrich Wilhelm Nietzsche

Ποίηση και Συμβουλευτική, X - Post Coitum Omne Animal Triste Est

The expense of spirit in a waste of shame
Is lust in action; and till action, lust
Is perjured, murderous, bloody, full of blame,
Savage, extreme, rude, cruel, not to trust,
Enjoy'd no sooner but despised straight,
Past reason hunted, and no sooner had
Past reason hated, as a swallow'd bait
On purpose laid to make the taker mad;
Mad in pursuit and in possession so;
Had, having, and in quest to have, extreme;
A bliss in proof, and proved, a very woe;
Before, a joy proposed; behind, a dream.
All this the world well knows; yet none knows well
To shun the heaven that leads men to this hell.

Φρενών σπατάλη σ’ έρημο αίσχους είναι η πράξη
της ηδονής. Κι είναι ως την πράξη η ηδονή
ψεύτορκη, φόνισσα, αιμοβόρα να σπαράξει,
άγρια, ασυγκράτητη, σκληρή, προδότρα, ωμή.

Ώσπου να τη χαρείς, κι ευτύς ούτε τη θες,
ξέφρενα τη ζητάς και μόλις τηνε βρεις
ξέφρενα τη μισείς σαν δόλωμα που το ‘χαψες,
επίτηδες βαλμένο για να τρελαθείς.

Τρέλα είν’ ο πόθος της και τρέλα ο χορτασμός
πριν, κατά και μετά, το τέρμα απατηλό,
η γεύση θεία ‘ναι, η απόλαυση καημός,
πριν τάξιμο χαράς, μετά ένα όνειρο.

Γνωστά ειν΄ αυτά, μον’ ένα ο κόσμος αψηφά
ν΄αρνιέται θεά που σ’ τέτοιον άδη τους τραβά.

Πηγή: Shakespeare's sonnet 129

P.S. Η μετάφραση είναι του Μάριου Πλωρίτη

Γράμματα, V

…Hier, wo ein gewaltiges Land um mich ist, ?ber das von den Meeren her die Winde gehen, hier f?hle ich, da? auf jene Fragen und Gef?hle, die in ihren Tiefen ein eigenes Leben haben, nirgend ein Mensch Ihnen antworten kann; denn es irren auch die Besten in den Worten, wenn sie Leisestes bedeuten sollen und fast Uns?gliches. Aber ich glaube trotzdem, da? Sie nicht ohne L?sung bleiben m?ssen, wenn Sie sich an Dinge halten, die denen ?hnlich sind, an welchen jetzt meine Augen sich erholen. Wenn Sie sich an die Natur halten, an das Einfache in ihr, an das Kleine, das kaum einer sieht, und das so unversehens zum Gro?en und Unerme?lichen werden kann; wenn Sie diese Liebe haben zu dem Geringen und ganz schlicht als ein Dienender das Vertrauen dessen zu gewinnen suchen, was arm scheint: dann wird Ihnen alles leichter, einheitlicher und irgendwie vers?hnender werden, nicht im Verstande vielleicht, der staunend zur?ckbleibt, aber in Ihrem innersten Bewu?tsein, Wach-sein und Wissen…

… Εδώ, στην αγκαλιά της δυνατής τούτης γης που οι θαλασσινοί άνεμοι σέρνονται πάνω της, εδώ νοιώθω πως, σ’ αυτά τα ρωτήματα και τα αισθήματα (που κλείνουν, στα μυστικά τους βάθη, δική τους ζωή κι υπόσταση), κανείς άνθρωπος δε μπορεί να σας αποκριθεί. Γιατί, κι καλύτεροι τους ακόμα, προδίνονται απ’ τις λέξεις, άμα πρέπει οι λέξεις αυτές να εκφράσουν τις λεπτότατες αποχρώσεις και τα σχεδόν ανέκφραστα Πιστεύω, ωστόσο, πως δε θα μένατε χωρίς απόκριση, αν σταματούσατε σε πράγματα σαν κι αυτά, που τώρα, ξαναδίνουν στα μάτια μου την πρωτυτερινή δύναμη τους. Άμα σταματήσετε στη Φύση, σ’ ότι απλό έχει, ότι μικρό, που σχεδόν κανείς δεν το προσέχει και που, ολωσδιόλου άξαφνα κι απρόσμενα, μπορεί να γίνει γιγάντιο κι απροσμέτρητο. Άμα απλώσετε την αγάπη σας πάνω στ΄ αδύνατα κι ασήμαντα. Άμα ταπεινά αποζητήσετε να κερδίσετε, σαν απλός δουλευτής τους, την εμπιστοσύνη αυτών που μοιάζουν φτωχά κι έρημα – τότε το κάθε τι θα σας φανεί πιο εύκολο, πιο αρμονικό, πιο συμφιλιωτικό ας πούμε: ίσως η νόηση σας να μένει πίσω, ξαφνιασμένη, μα η εσώτατη συνείδηση σας θα ξυπνήσει και θα καταλάβει….

Πηγή: Ein Brief an Franz Xaver Kappus von Rainer Maria Rilke
z. Zt. Worpswede bei Bremen, am 16. Juli 1903

P.S. Η μετάφραση είναι του Μάριου Πλωρίτη

Γράμματα, ΙV

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΜΕΝΟΙΚΕΙ ΧΑΙΡΕΙΝ.

[122] ΜΗΤΕ ΝΕΟΣ ΤΙΣ ΩΝ ΜΕΛΛΕΤΩ ΦΙΛΟΣΟΦΕΙΝ, ΜΗΤΕ ΓΕΡΩΝ ΥΠΑΡΧΩΝ ΚΟΠΙΑΤΩ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ. ΟΥΤΕ ΓΑΡ ΑΩΡΟΣ ΟΥΔΕΙΣ ΕΣΤΙΝ ΟΥΤΕ ΠΑΡΩΡΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΚΑΤΑ ΨΥΧΗΝ ΥΓΙΑΙΝΟΝ. Ο ΔΕ ΛΕΓΩΝ Η ΜΗΠΩ ΤΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΕΙΝ ΥΠΑΡΧΕΙΝ ΩΡΑΝ Η ΠΑΡΕΛΗΛΥΘΕΝΑΙ ΤΗΝ ΩΡΑΝ ΟΜΟΙΟΣ ΕΣΤΙ ΤΩ ΛΕΓΟΝΤΙ ΠΡΟΣ ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑΝ Η ΜΗ ΠΑΡΕΙΝΑΙ ΤΗΝ ΩΡΑΝ Η ΜΗΚΕΤΙ ΕΙΝΑΙ. ΩΣΤΕ ΦΙΛΟΣΟΦΗΤΕΟΝ ΚΑΙ ΝΕΩ ΚΑΙ ΓΕΡΟΝΤΙ, ΤΩ ΜΕΝ ΟΠΩΣ ΓΗΡΑΣΚΩΝ ΝΕΑΖΗ ΤΟΙΣ ΑΓΑΘΟΙΣ ΔΙΑ ΤΗΝ ΧΑΡΙΝ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ, ΤΩ ΔΕ ΟΠΩΣ ΝΕΟΣ ΑΜΑ ΚΑΙ ΠΑΛΑΙΟΣ Η ΔΙΑ ΤΗΝ ΑΦΟΒΙΑΝ ΤΩΝ ΜΕΛΛΟΝΤΩΝ, ΜΕΛΕΤΑΝ ΟΥΝ ΧΡΗ ΤΑ ΠΟΙΟΥΝΤΑ ΤΗΝ ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑΝ, ΕΙΠΕΡ ΠΑΡΟΥΣΗΣ ΜΕΝ ΑΥΤΗΣ ΠΑΝΤΑ ΕΧΟΜΕΝ, ΑΠΟΥΣΗΣ ΔΕ ΠΑΝΤΑ ΠΡΑΤΤΟΜΕΝ ΕΙΣ ΤΟ ΤΑΥΤΗΝ ΕΧΕΙΝ.


Ο Επίκουρος χαιρετάει τον Μενοικέα,

[122] Ούτε σαν νέος πρέπει κανείς να διστάζει να φιλοσοφεί, αλλά ούτε και όταν γεράσει να του λείπει η αυτή διάθεση. Κανένας μας δεν είναι ούτε πολύ μικρός, ούτε πολύ μεγάλος για να φροντίσει την ψυχική του υγεία. Αυτός, μάλιστα, που λέει ότι δεν προσφέρεται ο καιρός για φιλοσοφία, ή πως ο καιρός για φιλοσοφία παρήλθε, στην ουσία ομολογεί ότι δεν μπορούμε ακόμα να χαρούμε ή ότι η ώρα της χαράς πέρασε.
Πρέπει λοιπόν και ο γέρος και ο νέος να φιλοσοφούν, ο γέρος για να παραμείνει νέος ζώντας με τις αναμνήσεις ευτυχισμένων στιγμών και ό άλλος αν και νέος να μπορεί να γερνάει με ωριμότητα, χωρίς να φοβάται το μέλλον.
Γι’ αυτό είναι απαραίτητο να μελετάμε τους τρόπους που θα φέρουν τη χαρά στη ζωή μας, γιατί όταν χαιρόμαστε τ’ χουμε όλα, ενώ όταν αυτή απουσιάζει από τη ζωή μας κάνουμε τα πάντα για να την αποκτήσουμε.

Πηγή: ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ, ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΜΕΝΟΙΚΕΑ

Ψέμμα, ΙΙ

… Was ist also Wahrheit? Ein bewegliches Heer von Metaphern, Metonymien, Anthropomorphismen, kurz eine Summe von menschlichen Relationen, die, poetisch und rhetorisch gesteigert, ?bertragen, geschm?ckt wurden, und die nach langem Gebrauch einem Volke fest, canonisch und verbindlich d?nken: die Wahrheiten sind Illusionen, von denen man vergessen hat, dass sie welche sind, Metaphern, die abgenutzt und sinnlich kraftlos geworden sind, M?nzen, die ihr Bild verloren haben und nun als Metall, nicht mehr als M?nzen, in Betracht kommen….

… Και τι είναι λοιπόν η Αλήθεια; Ένας μετακινούμενος στρατός από μεταφορικές έννοιες, από αυθαίρετες ονομασίες, από την άποψη που έχουν οι άνθρωποι για τον κόσμο – με λίγα λόγια, ένα σύνολο από ανθρώπινες σχέσεις που έχουν κολακευθεί, αντιστραφεί και εξωραϊστεί ποιητικά και ρητορικά, και οι οποίες μετά από την μακροχρόνια χρήση τους φαίνονται σταθερές, να υπακούουν σε αρχές, υποχρεωτικές για τους ανθρώπους.
Οι αλήθειες είναι ψευδαισθήσεις που ξεχάσαμε, εξαντλημένες Μεταφορές που ‘χασαν τη δύναμη να διεγείρουν τις αισθήσεις μας, νομίσματα που έσβησε η χαραγμένη εικόνα τους και που τώρα λογαριάζονται μόνο σαν μέταλλο...


Πηγή: "?ber Wahrheit und L?ge im au?ermoralischen Sinn" von Friedrich Nietzsche

Ποίηση και Συμβουλευτική, IX

Lo cielo i vostri movimenti inizia;
non dico tutti, ma, posto ch'i' 'l dica,
lume v'? dato a bene e a malizia,

e libero voler; che, se fatica
ne le prime battaglie col ciel dura,
poi vince tutto, se ben si notrica.

Σπρώχνει ο Θεός τις πρώτες ψυχορμές σας,
όχι όλες – μα κι’ όλες να ‘ταν πάλι,
σας δόθη φως, καλό κακό να δείτε,

και λεύτερη βουλή, που κόπο αν νοιώθει
στις πρώτες μάχες που ο ουρανός της δίνει,
όλα, αν θρεφτεί καλά, νικάει στο τέλος.


Πηγή: La Divina Commedia di Dante Alighieri, Purgatorio - Canto Canto XVI, vv. 73-78

Γράμματα, ΙΙΙ

… Und sie d?rfen sich nicht beirren lassen in Ihrer Einsamkeit, dadurch, da? etwas in Ihnen ist, das sich herausw?nscht aus ihr. Gerade dieser Wunsch wird Ihnen, wenn Sie ihn ruhig und ?berlegen und wie ein Werkzeug gebrauchen, Ihre Einsamkeit ausbreiten helfen ?ber weites Land. Die Leute haben (mit Hilfe von Konventionen) alles nach dem Leichten hin gel?st und nach des Leichten leichtester Seite; es ist aber klar, da? wir uns an das Schwere halten m?ssen; alles Lebendige h?lt sich daran, alles in der Natur w?chst und wehrt sich nach seiner Art und ist ein Eigenes aus sich heraus, versucht es um jeden Preis zu sein und gegen allen Widerstand. Wir wissen wenig, aber da? wir uns zu Schwerem halten m?ssen, ist eine Sicherheit, die uns nicht verlassen wird; es ist gut, einsam zu sein, denn Einsamkeit ist schwer; da? etwas schwer ist, mu? uns ein Grund mehr sein, es zu tun…

…Μην αφήσετε να σας κυριέψει στη μοναξιά σας ανησυχία και ταραχή, επειδή νιώθετε μέσα σας ένα αόριστο πόθο να ξεφύγετε από τη μόνωση σας. ‘Ισα – ίσα, αυτός ο πόθος – αν τον μεταχειριστείτε γαλήνια και στοχαστικά, σα μέσο για κάποιο σκοπό – θα σας βοηθήσει ν’ απλώσετε τη μοναξιά σας σε πιο πλούσιο και πιο πλατύ χώρο. Οι άνθρωποι έχουν βρει για το κάθε τι την ευκολότερη (συμβατική) λύση, την ευκολότερη απ’ όλες τις εύκολες λύσεις. Είναι ωστόσο φανερό πως πρέπει να στεκόμαστε στο Δύσκολο, κάθε ζωντανή ύπαρξη σ’ αυτό στέκεται. Το κάθε τί στη φύση αξαίνει κι «αμύνεται» κατά το δικό του τρόπο. Από μέσα του ξεπηδάει μια ατομικότητα ολότελα δική του με κάθε μέσο κι ενάντια σε όλα τα εμπόδια. Λίγα πράματα ξέρουμε. Όμως για το ότι πρέπει να στεκόμαστε στο Δύσκολο, θάμαστε πάντα σίγουροι. Είναι γόνιμη η μοναξιά, επειδή είναι δύσκολη. Ένας παραπάνω λόγος για να επιχειρήσουμε κάτι, πρέπει νάναι η δυσκολία που το κάτι αυτό παρουσιάζει…

Πηγή: Ein Brief an Franz Xaver Kappus von Rainer Maria Rilke
Aus Rom, am 14. Mai 1904

P.S. Η μετάφραση είναι του Μάριου Πλωρίτη

Ποίηση και Συμβουλευτική, VIII

Tu ne quaesieris - scire nefas - quem mihi, quem tibi
finem di dederint, Leuconoe, nec Babylonios
temptaris numeros. ut melius, quicquid erit, pati!
seu plures hiemes, seu tribuit Iuppiter ultimam,
quae nunc oppositis debilitat pumicibus mareTyrhenum. Sapias, vina liques, et spatio brevi
spem longam reseces. dum loquimur, fugerit invida
aetas: carpe diem, quam minimum credula postero.

Μη ρωτάς – δεν μπορούμε να ξέρουμε – ποιό τέλος επιφυλάσσουν οι θεοί για σένα και για μένα. Ούτε να προσπαθήσεις, Λευκονόη, από τους αστρολόγους της Βαβυλώνας να το μάθεις.
Πόσο όμορφο είναι να καρτεράς αυτό που έρχεται, είτε είναι νέοι χειμώνες που μας φιλοδωρεί ο Δίας είτε είναι ο τελευταίος μας, αυτός που τώρα ξεσπάει στης Τυρρηνικής θάλασσας τα βράχια. Νάσαι σοφή, ρούφηξε το νέκταρ της ζωής και αφού αυτή είναι λίγη ξέκοψε από τις φρούδες ελπίδες! Ακόμα και τώρα που μιλάμε ο φθονερός χρόνος έχει πετάξει: Άδραξε τη μέρα, δίνοντας όσο λιγότερο εμπιστοσύνη μπορείς στο αύριο.

Πηγή: Ode I-XI "Carpe Diem", Quintus Horatius Flaccus

Γράμματα, ΙΙ

…Denn was ich ?ber Ihre Neigung zum Zweifel sagen k?nnte oder ?ber Ihr Unverm?gen, das ?u?ere und innere Leben in Einklang zu bringen, oder ?ber alles, was Sie sonst bedr?ngt -: es ist immer das, was ich schon gesagt habe: immer der Wunsch, Sie m?chten Geduld genug in sich finden, zu ertragen, und Einfalt genug, zu glauben; Sie m?chten mehr und mehr Vertrauen gewinnen zu dem, was schwer ist, und zu Ihrer Einsamkeit unter den anderen. Und im ?brigen lassen Sie sich das Leben geschehen. Glauben Sie mir: das Leben hat recht, auf alle F?lle. Und von den Gef?hlen: Rein sind alle Gef?hle, die Sie zusammenfassen und aufheben; unrein ist das Gef?hl, das nur eine Seite Ihres Wesens erfa?t und Sie so verzerrt. Alles, was Sie angesichts Ihrer Kindheit denken k?nnen, ist gut. Alles, was mehr aus Ihnen macht, als Sie bisher in Ihren besten Stunden waren, ist recht. Jede Steigerung ist gut, wenn sie in Ihrem ganzen Blute ist, wenn sie nicht Rausch ist, nicht Tr?be, sondern Freude, der man auf den Grund sieht. Verstehen Sie, was ich meine? Und Ihr Zweifel kann eine gute Eigenschaft werden, wenn Sie ihn erziehen. Er mu? wissend werden, er mu? Kritik werden. Fragen Sie ich, sooft er Ihnen etwas verderben will, weshalb etwas h??lich ist, verlangen Sie Beweise von ihm, pr?fen Sie ihn, und Sie werden ihn vielleicht ratlos und verlegen, vielleicht auch aufbegehrend finden. Aber geben Sie nicht nach, fordern Sie Argumente und handeln Sie so, aufmerksam und konsequent, jedes einzelne Mal, und der Tag wird kommen, da er aus einem Zerst?rer einer Ihrer besten Arbeiter werden wird, - vielleicht der kl?gste von allen, die an Ihrem Leben bauen…

Ότι θα είχα να σας πω για την κλίση σας στην αμφιβολία η για την αδυναμία σας να συνταιριάσετε την εξωτερική με την εσωτερική ζωή σας, ή για κάθε άλλο σας πρόβλημα- σας τόχω κιόλας πει: εύχομαι, άλλη μια φορά, να βρείτε αρκετή καρτερία μέσα σας, για να υποφέρετε, κι αρκετή απλότητα για να πιστέψετε.
Εμπιστευτείτε, ολοένα και περισσότερο, σ’ ότι είναι δύσκολο, και στη μοναξιά σας. Για τ’ άλλα, αφήστε τη ζωή ν΄ ακολουθήσει το δρόμο της. Πιστέψτε με: η ζωή έχει δίκιο παντού και πάντα. Κι όσο για τα αισθήματα: αγνά είν΄ όλα τα αισθήματα που σας κάνουν ν΄ αυτοσυγκεντρωνόσαστε και ν’ ανυψωνόσαστε. Χυδαίο είναι το αίσθημα που αγκαλιάζει μονάχα μία πλευρά της ύπαρξης σας και που, έτσι, σας παραμορφώνει. Κάθε τι που σας αξαίνει περισσότερο απ’ ότι, και στις καλύτερες ώρες σας, ήσαστε ως σήμερα, είναι καλό. Κάθε έξαρση είναι καλή, φτάνει νάχει απλωθεί σ’ όλο σας το αίμα, φτάνει να μη είναι παραζάλη ή ταραχή, παρά μόνο χαρά, χαρά διάφανη ως τα βάθη της!. Καταλαβαίνετε τι θέλω να πω;
Κι η αμφιβολία σας ακόμα μπορεί να γίνει πολύτιμο χάρισμα, άμα την πλάσσετε όπως πρέπει και την κάνετε όργανο γνώσης, όργανο κριτικής. Ρωτάτε την, κάθε που θα θελήσει ν’ αφανίσει κάτι, τι άσκημο του βρίσκει, ζητάτε της αποδείξεις, εξετάζετε την προσεχτικά: ίσως να δείτε τότε, πως είναι δισταχτική και φθαρμένη, ή ίσως πάλι, πως βρήκε το δρόμο. Προπάντων όμως να μην υποχωρείτε μπροστά της, ζητάτε της κάθε φορά να σας αραδιάζει τα επιχειρήματα της – μην το ξεχάσετε αυτό ποτέ (σημ.: concedo nulli). Και θάρθει μέρα που ο Χαλαστής αυτός θα γίνει ένας απ΄ τους καλύτερους δουλευτές σας, - ο πιο έξυπνος ίσως απ’ όλους που δουλεύουν στο χτίσιμο της ζωής σας….


Πηγή: Ein Brief an Franz Xaver Kappus von Rainer Maria Rilke
Aus Furuborg, Jonsered, in Schweden am 4. November 1904

P.S. Η μετάφραση είναι του Μάριου Πλωρίτη

Γράμματα, Ι

…Und wenn ich Ihnen noch eines sagen soll, so ist es dies: Glauben Sie nicht, dass der, welcher Sie zu troesten versucht, mouhelos unter den einfachen und stillen Worten lebt, die Ihnen manchmal wohltun. Sein Leben hat viel Mouhsal und Traurigkeit und bleibt weit hinter Ihnen zurouck. Waere es aber anders, so haette er jene Worte nie finden koennen…

… Κι αν πρέπει κάτι ακόμα να σας πω, ας είναι τούτο: Νη νομίσετε, απ΄ τα απλά κι ήρεμα λόγια που σας γαληνεύουν καμιά φορά, πως αυτός που πασχίζει να σας παρηγορήσει, ζει χωρίς δυσκολίες και μόχθους. Η ζωή του είναι γεμάτη κόπους και λύπες, που δε γίνεται να τις αντιπεράσει. Αλλιώτικα, δε θα μπορούσε να βρει τα λόγια τούτα για σας…

Πηγή: Ein Brief an Franz Xaver Kappus von Rainer Maria Rilke
Aus Borgeby g?rd, Flaedie, Schweden, am 12. August 1904

P.S. Τον Rainer Maria Rilke τον ξαναγνώρισα, το 2003, στο Bernische Historische Museum του οποίου ήταν τακτικός επισκέπτης.

Επιτύμβια, II

Zwei Dinge erf?llen das Gem?t mit immer neuer und zunehmender Bewunderung und Ehrfurcht, je ?fter und anhaltender sich das Nachdenken damit besch?ftigt:
Der bestirnte Himmel ?ber mir, und das moralische Gesetz in mir.

Δύο πράγματα κατακλύζουν, διαρκώς και ακατάπαυστα, τον νου μου με θαυμασμό και δέος και όλο και πιο συχνά, με καρτερία, αρραβωνιάζονται μέσα μου:
Ο έναστρος ουρανός πανωθέ μου και ο ηθικός νόμος εντός μου.


Πηγή: Kritik der praktischen Vernunft von Immanuel Kant

Για τις σχέσεις των δύο φύλων, Ι

…Το σημαντικό για μένα είναι η ένταση που δημιουργείται ανάμεσα σ’ έναν άντρα και μία γυναίκα όταν αυτοί οι δύο έρχονται κοντά. Απ’ αυτή την ένταση μπορεί να γεννηθεί κάτι θετικό, αλλά και κάτι εντελώς καταστροφικό.
Πάντως, δεν πιστεύω ότι τέτοιου είδους εντάσεις και επιπλοκές υπάρχουν μόνο μεταξύ ενός άντρα και μιας γυναίκας. Έχει να κάνει με κάτι μεγαλύτερο με την απίστευτη αδεξιότητα μας να καταλάβουμε ο ένας τον άλλον, σαν πλάσματα ανθρώπινα. Με κάτι εξαιρετικά πρωτόγονο που υπάρχει, όχι μόνο στις σχέσεις των δύο φύλων, αλλά σε όλες τις σχέσεις των ανθρώπων. Και εάν ποτέ καταφέρουμε να εξομαλύνουμε τις εντάσεις αυτές ανάμεσα στους ανθρώπους, τότε και τα προβλήματα μεταξύ του άντρα και της γυναίκας θα λυθούν με τρόπο φυσικό. Νομίζω ότι έχουμε κάνει κάποια πρόοδο πάνω σ’ αυτό. Ακόμα και οι πιο φανατικές φεμινίστριες αρχίζουν να παραδέχονται ότι είμαστε δύο διαφορετικά φύλα. Ότι ο άντρας και η γυναίκα, στ’ αλήθεια έχουν μια βαθειά ανάγκη ο ένας για τον άλλο. Ότι μια γυναίκα μόνη της, δεν μπορεί να νοιώσει πλήρης. Ότι ένας άντρας, μόνος του, δεν μπορεί να νοιώσει πλήρης.
Αυτή η μοναξιά, η ελευθερία, όπως κάποιες φεμινίστριες θέλουν να την αποκαλούν - είναι αναπηρία. Συναισθηματική αναπηρία..

Πηγή: Ingmar Bergman

Δύνασθαι εαυτώ ομιλείν

Ένα παλικάρι φτωχικά ντυμένο πλησίασε το Σωκράτη, καθώς πορευόταν, και συστήθηκε:

- Αντισθένης, γιος του Αντισθένη από τον Πειραιά. Θέλω να μαθητέψω κοντά σου …

Ο Σωκράτης πρόσεξε τη μελωδική φωνή και την εξυπνάδα που έλαμπε στα μάτια του νέου κι αποκρίθηκε:

- Ακολούθα με, όμως όχι σα μαθητής, παρά σα φίλος ... Πες μου όμως τις ξέρεις από τους παλιούς σοφούς…
- Σχεδόν τίποτα…
- … Αν έχεις μυαλό, παιδί μου κρατάς θησαυρό.

Άμα σώπαινε ο νεαρός, ο Σωκράτης το προέτρεπε:
- Μίλα μου, για να σ’ αναλύσω.

Απ’ αυτόν τον νεαρό μαθητή του Σωκράτη ξεπήδησαν οι Κυνικοί που μας έμαθαν να δίνουμε έμφαση στον καθημερινό Τρόπο, τη καθημερινή ζωή, αντί στη Θεωρία.

Το σημαντικότερο όμως που κέρδισε η Φιλοσοφική Συμβουλευτική, από αυτούς τους αντισυμβατικούς που φτωχικά ντυμένοι περιδιάβαιναν σαν ιεραπόστολοι όλο τον τότε κόσμο, είναι «το δύνασθαι εαυτώ ομιλείν».

Πηγή: Διογένης Λαέρτιος 6,2 και 6,6

Επιτύμβια, Ι

"And were an epitaph to be my story I'd have a short one ready for my own. I would have written of me on my stone: I had a lover's quarrel with the world."

Αν σ’ ένα επιτύμβιο γραφόταν η ζωή μου, έχω ήδη ένα έτοιμο για μένα. Θάθελα να γραφεί στην ταφόπλακα μου: Είχα ένα ερωτικό καβγαδάκι με τον κόσμο.

Πηγή: Robert Frost's grave stone

P.S. Από μια επισκεψή μου το 1993

Φιλοσοφική Συμβουλευτική, VΙ

Με τον Desiderius Erasmus Rotterdammensis «περπατήσαμε» μαζί το καλοκαίρι του 2003 στην Βασιλεία. Αυτός μ’ έμαθε «να ζω σαν να πρόκειται αύριο να πεθάνω και να μελετώ σαν να πρόκειται να ζήσω αιώνια». Το σπουδαιότερο όμως που μ’ έμαθε είναι να μην «υποχωρώ σε κανέναν, συγκαταβαίνοντας μαζί του – Concedo Nulli"».

Οταν η βλακεία γίνεται σοφία και η σοφία παρουσιάζεται σαν βλακεία

…Κι ακόμα παραπάνω γιατί μετριούνται στα δάχτυλα όσοι κάνουν ζωή ολότελα διαφορετική απ΄αυτή που κάνουν κοπαδιαστά οι άλλοι άνθρωποι. Παθαίνουν δηλαδή όλοι, ότι παθαίνουν κι οι αλυσοδεμένοι της φανταστικής σπηλιάς του Πλάτωνα με το δραπέτη: Οι φυλακισμένοι βλέπουν μόνο τη σκιά των πραγμάτων - ο δραπέτης γυρίζει στη σπηλιά, τους ανιστορεί πως είδε τ' αληθινά πράγματα και πως οι σύντροφοι του κάνουν μεγάλο λάθος να πιστεύουν πως δεν υπάρχει τίποτα, έξω απ' αυτές τις άθλιες σκιές. Έχοντας βάλει γνώση λυπάται τους συντρόφους του και καταριέται τη βλακεία τους που τους έχει ρίξει σε τόσο μεγάλη πλάνη. Με τη σειρά τους όμως οι φυλακισμένοι τον κοροϊδεύουν, τον λένε τρελό και τον διώχνουν. Έτσι κι ο πιο πολύς κόσμος παραδίνεται στα πιο υλικά πράγματα και νομίζει πως αυτά περίπου είναι τα μόνα που υπάρχουν….

Πηγή: "Moriae Encomium", Desiderius Erasmus σε μετάφραση Στρ. Τσίρκα, Ηριδανός, 1970

Ψέμμα, Ι

Ένας μεγάλος άνδρας- τι είναι;… Αυτός που λέει ψέματα μάλλον παρά την αλήθεια. Τούτο απαιτεί περισσότερο πνεύμα, περισσότερη βούληση. Υπάρχει μέσα στον άνθρωπο αυτόν μία μοναξιά που δεν μπορεί να μετρηθεί με τον έπαινο ή με τον ψόγο. Το δικό του δίκιο είναι πέρα από κάθε ανταπόκριση.

Πηγή: "Also sprach Zarathustra" von Friedrich Nietzsche

Η επιστροφή ενός τρελού στον κόσμο του ορθολογισμού

Κατά την διάρκεια του καρναβαλιού κάποιος μεταμφιέζεται ώστε να μοιάζει στον βασιλιά Ερρίκο Δ’ της Γερμανίας. Σ’ ένα ατύχημα όμως κτύπησε στο κεφάλι και για δώδεκα χρόνια πίστεψε ότι πραγματικά ήταν ο βασιλιάς. Όταν ανέκτησε το λογικό του άφησε τους άλλους να νομίζουν ότι εξακολουθούσε να πιστεύει ότι είναι ο βασιλιάς.

Enrico IV: Codesto vostro sgomento, perch? ora, di nuovo, vi sto sembrando pazzo! - Eppure, perdio, lo sapete! Mi credete; lo avete creduto fino ad ora che sono pazzo! - ? vero o no? (Li guarda un po', li vede atterriti). Ma lo vedete? Lo sentite che pu? diventare anche terrore, codesto sgomento, come per qualche cosa che vi faccia mancare il terreno sotto i piedi e vi tolga l'aria da respirare? Per forza, signori miei! Perch? trovarsi davanti a un pazzo sapete che significa? trovarsi davanti a uno che vi scrolla dalle fondamenta tutto quanto avete costruito in voi, attorno a voi, la logica, la logica di tutte le vostre costruzioni! - Eh! che volete? Costruiscono senza logica, beati loro, i pazzi! O con una loro logica che vola come una piuma! Volubili! Volubili! Oggi cos? e domani chi sa come! - Voi vi tenete forte, ed essi non si tengono pi?. Volubili! Volubili! - Voi dite: «questo non pu? essere!» - e per loro pu? essere tutto. - Ma voi dite che non ? vero. E perch?? - Perch? non par vero a te, a te, a te, (indica tre di loro,) e centomila altri. Eh, cari miei! Bisognerebbe vedere poi che cosa invece par vero a questi centomila altri che non sono detti pazzi, e che spettacolo danno dei loro accordi, fiori di logica! Io so che a me, bambino, appariva vera la luna nel pozzo. E quante cose mi parevano vere! E credevo a tutte quelle che mi dicevano gli altri, ed ero beato! Perch? guai, guai se non vi tenete pi? forte a ci? che vi par vero oggi, a ci? che vi parr? vero domani, anche se sia l'opposto di ci? che vi pareva vero jeri! Guai se vi affondaste come me a considerare questa cosa orribile, che fa veramente impazzire: che se siete accanto a un altro, e gli guardate gli occhi - come io guardavo un giorno certi occhi - potete figurarvi come un mendico davanti a una porta in cui non potr? mai entrare: chi vi entra, non sarete mai voi, col vostro mondo dentro, come lo vedete e lo toccate; ma uno ignoto a voi, come quell'altro nel suo mondo impenetrabile vi vede e vi tocca...

Ερρίκος Δ’: Ερρίκος Δ’: Ξέρετε τι σημαίνει να βρίσκεστε μπροστά σ’ ένα τρελό; Ότι βρίσκεστε μπροστά σ’ έναν άνθρωπο που κλονίζει συθέμελα όλα όσα έχετε κτίσει μέσα σας και γύρω σας, τη λογική σας, τη λογική του κάθε πράγματος που έχετε οικοδομήσει… Χτίζουν χωρίς λογική οι μακάριοι αυτοί άνθρωποι, οι τρελοί ή μάλλον με τη δική τους λογική που πετάει σαν φτερό! Άπιαστοι!... Εσείς κρατιέστε γερά κι αυτοί στέκονται στον αγέρα! Εσείς λέτε «αυτό δεν μπορεί να γίνει», ενώ γι΄ αυτούς μπορούν αν γίνουν τα πάντα. Έρχεστε εσείς και λέτε πως δεν είναι αλήθεια. Και γιατί; Επειδή φαίνεται αλήθεια σ’ εμένα, σ’ εσένα, σε εκατό χιλιάδες άλλους! Θα ‘πρεπε να δούμε τι είναι εκείνο το οποίο φαίνεται αλήθεια στους εκατό χιλιάδες άλλους που δεν τους λένε τρελούς, και τι θέαμα παρουσιάζει η κοινή παραδοχή, το άνθος αυτό της λογικής… Αλίμονο, αν εμβαθύνετε καθώς έκανα εγώ… Θα νοιώσετε σαν ζητιάνος μπροστά σε πόρτα που δεν θα σας ανοιχτεί ποτέ. Εκείνος που θα διαβεί την πόρτα δεν θα ‘σαστε ποτέ εσείς με τον εσωτερικό σας κόσμο καθώς τον ξέρετε και τον νοιώθετε. Αυτός που θα τη διαβεί θα είναι ένας άγνωστος σε σας, όπως τον ξέρει και τον νοιώθει ο άλλος εκείνος άνθρωπος, μέσα στον ανεξερεύνητο δικό του κόσμο!

Πηγή: Luigi Pirandello "Enrico IV", Atto secondo

Ποίηση και Συμβουλευτική, VIII

Δεν είμαστε ποιητές
Σημαίνει εγκαταλείπουμε τον αγώνα
Παρατάμε τη χαρά στους ανίδεους
Τις γυναίκες στα φιλιά του ανέμου
Και στη σκόνη του καιρού
Σημαίνει πως φοβόμαστε
Και η ζωή μας έγινε ξένη
Ο θάνατος βραχνάς.

Πηγή: Γιώργος Σαραντάρης, "Δεν είμαστε ποιητές"

Ερωτας, ΙI;

Μικρός προφήτης έρριξε σε κορασιά τα μάτια,
και στους κρυφούς του λογισμούς χαρά γιομάτους είπε:
«Κι αν γιά τα μάτια σου Καλή, κι αν γιά την κεφαλή σου,
κρίνους ο λίθος έβγανε, χρυσό στεφάνι ο ήλιος,
δώρο δεν έχουνε γιά Σέ και γιά το μέσα πλούτος.
Ομορφος κόσμος, ηθικός, αγγελικά πλασμένος.

Πηγή: Διονύσιος Σολωμός, "Εις Φραγκίσκα Φραίζερ"

Ψέμμα, ΙΙΙ

When my love swears that she is made of truth
I do believe her, though I know she lies,
That she might think me some untutor'd youth,
Unlearned in the world's false subtleties.
Thus vainly thinking that she thinks me young,
Although she knows my days are past the best,
Simply I credit her false speaking tongue:
On both sides thus is simple truth suppress'd.
But wherefore says she not she is unjust?
And wherefore say not I that I am old?
O, love's best habit is in seeming trust,
And age in love loves not to have years told:
Therefore I lie with her and she with me,
And in our faults by lies we flatter'd be.

Όταν η αγάπη μου ορκίζεται πως είναι
καμωμένη από αλήθεια,
Εγώ την πιστεύω, κι ας ξέρω ότι λέει ψέματα,
ότι μπορεί να σκέφτεται πως είμαι
ένας νέος ανυποψίαστος,
αμάθητος στου κόσμου τις απατηλές
λεπτότητες.
Μάταια εγώ νομίζοντας πως νέο με νομίζει,
Ενώ ξέρει καλά πως οι μέρες μου
έχουν περάσει, τη γλώσσα της που λέει ψέματα απλώς πιστεύω.
Κι έτσι καθένας απ’ τους δύο μας την αλήθεια
έχει πνίξει.
Αλλά γιατί δεν παραδέχεται ότι δεν είναι
ειλικρινής;
Γιατί κι εγώ δεν δέχομαι πως έχω πια γεράσει;
Ω! της αγάπης η πιο όμορφη συνήθεια είναι
η φαινομενική εμπιστοσύνη
Και η ηλικία στην αγάπη αγαπά τα χρόνια να μη
λέγονται.
Έτσι της λέω ψέματα εγώ κι αυτή σε εμέ το ίδιο
και μέσα στην απάτη των ψεμάτων μας
κολακευόμαστε.

Πηγή: William Shakespeare's sonnet 138

Γιατί Ποίηση και Φιλοσοφία στη Συμβουλευτική;

" Η Ποίηση και η Φιλοσοφική Σκέψη μπορούν να οδηγήσουν σε μία βαθύτερη ενόραση σχετικά με το ερώτημα τι σημαίνει να υπάρχει κανείς μέσα στον κόσμο από όση πετυχαίνεται μέσω της επιστημονικής γνώσης"

Πηγή: "Sein und Zeit" von Martin Heidegger

Φιλοσοφική Συμβουλευτική ΙI

Jacques-Louis David: The Death of Socrates, 1787, Metropolitan Museum of Art

Πολλοί όταν ακούν τ’ όνομα Σωκράτης, αναρωτιούνται τι λογής άνθρωπος υπήρξε. Ακουστά έχουν τ’ όνομα, ωστόσο ξέχασαν ποιος ακριβώς ήταν. Όλη του η διδαχή μπορεί να εφαρμοστή στην εποχή μας, τόσο όμοια με τη δική του. Ο λαός τότε, ήταν κατάκοπος από το φοβερό Πελοποννησιακό πόλεμο, απογοητευμένος από τις παλιές φόρμες της ζωής, ανήσυχος για την επιβίωση του, γεμάτος κρυφό πόθο για πραγματικές αξίες.
Όπως σήμερα, ζούσανε τότες οι άνθρωποι βίο ανεξεταστέο, παρασυρμένοι από τις φροντίδες αλλά και τη φαντασμαγορία της ζωής. Η προσπάθεια τους περιοριζόταν να ευδοκιμήσουν στην κοινωνία, κι’ ας έμεναν βυθισμένοι στην πλάνη και τα δουλικά διακονήματα. Ο πολιτισμός κινδύνευε από την μετριότητα των ατόμων, ευαίσθητων για τα μικρά κι’ αδιάφορων για τα μεγάλα. Μήπως όμως η εποχή μας δεν παλεύει μέσα σε παρόμοια πνευματική σύγχυση;
Αν ξαναγύριζε στον κόσμο ο Σωκράτης, θα τον εξένιζε βέβαια η τεχνολογία μας, μα τους ανθρώπους θα τους έβρισκε απαράλλακτους. Σήμερα η ζωή μεταμορφώθηκε, αλλά μόνο στα εξωτερικά σημάδια της. Κάτω από την επιφάνεια σαλεύουν πάντα τα ίδια προβλήματα του ανθρώπου. Όλα τα προβλήματα που μας συγκινούν σήμερα, τα εξέτασε ο Σωκράτης με σοφία, διαλογική ικανότητα και ψυχολογική διαίσθηση.

Φιλοσοφική Συμβουλευτική Ι

«ερωτήσαντος δε τινός, τίς αυτώ όρος ευδαιμονίας είναι δοκεί, μόνον ευδαίμονα, έφη, τον ελεύθερον, εκείνου δε φήσαντος πολλούς ελευθέρους είναι,
"αλλ' εκείνον" [είπε ο Δημώναξ] "νομίζω τον μήτε ελπίζοντα τι μήτε δεδιότα"».

Πηγή: "Δημώνακτος βίος" (παρ. 383.20), Λουκιανός

με άλλη γραφή:

«Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβούμαι τίποτα, είμαι ελεύθερος!»

Πηγή: Επίγραμμα στο τάφο του Ν. Καζαντζάκη

ως οικόσημο της Isabella d'Este και χαραγμένο στο δολοφoνικό μαχαίρι του Caravaggio:

Nec spe, nec metu - Ούτε από ελπίδα, ούτε από φόβο

Ποίηση και Συμβουλευτική VII

Α! τι ωφελεί να καρτεράς όρθιος στην πόρτα του σπιτιού
και με τα μάτια στους νεκρούς τους δρόμους στυλωμένα,
αν είναι νάρθει θε ναρθεί, δίχως να νοιώσεις από πού,
και πίσω σου πλησιάζοντας με βήματα σβημένα

θε να σου κλείσει απαλά με τ' άσπρα χέρια της τα δυο
τα ματια που κουράστηκαν τους δρομους να κυττάνε
'κι όταν, γελώντας, να της πεις θα σε ρωτήσει: "ποια είμαι εγώ;"
απ' της καρδιάς το σκίρτημα θα καταλάβεις ποια 'ναι.

Δεν ωφελεί να καρτεράς! Αν είναι νάρθει,
θε ναρθει'κλειστά όλα νάναι, αντίκρυ σου να στέκεται θα δεις ορθή
κι ανοίγοντας τα χέρια της πρώτη θα σ' αγκαλιάσει.

Αλλιώς, κι αν είναι όλοφωτο το σπίτι για να την δεχτείς
κι έτσι ως την δεις τρέξεις σ' αυτήν κι ομπρός στα πόδια της συρθείς,
αν είναι νάρθει θε ναρθει, αλλιώς θα προσπεράσει.

Πηγή: "Η Αγάπη" του Κώστα Ουράνη

Ποίηση και Συμβουλευτική VI

Άνθρωπε, γίνε ουσιαστικός, για την ώρα εκείνη που ο κόσμος θα χαθεί, πάει πια η σύμπτωση. Η ουσία μένει.

Πηγή: "Der cherubinische Wandersmann" von Angelus Silesius

Ποίηση και Συμβουλευτική V

W?hntest du etwa,
Ich sollte das Leben hassen,
In W?sten fliehen,
Weil nicht alleBl?tentr?ume reiften?

Hier sitz ich, forme Menschen....

Νόμιζες μήπως,
θάπρεπε να μισήσω τη ζωή,
Να προσφύγω στην ερημιά,
Επειδή δεν ωρίμαζαν τ' ανθισμένα όνειρα;

Εδώ μένω και μορφώνω ανθρώπους....

Πηγή: "Prometheus" von Johann Wolfgang von Goethe