Πέμπτη, Ιουνίου 29, 2006

Συναισθήματα, VII


Ο Θεραπευτής έχει εισέλθει στον τάφο του Λάζαρου. Αν και προσκεκλημένος, περνάει σχεδόν απαρατήρητος. Είναι βυθισμένος στη σκιά. Δύο νεκροπομποί όμως αντιλαμβάνονται τη παρουσία του και απορούν κατάπληκτοι για τη δύναμη που εκπορεύεται από την ανυψωμένη χείρα.
Οι δύο αδερφές με απέραντη θλίψη, που ξεσπά σε ζωηρή κίνηση, κρατάνε στα χέρια τους το σχεδόν ακίνητο σώμα. Είναι μεγάλος ο πόνος και δεν παρατηρούν το ανεπαίσθητο μούδιασμα, τη φλόγα της Ζωής που φωτίζει τα μισοπεθαμένα κύτταρα. Κανείς των παρευρισκομένων δεν την παρατηρεί. Ο νεκρός με το ένα χέρι προσπαθεί να κρατηθεί στον Άδη και με το άλλο αρπάζει το ραγισμένο φως που εκπέμπει ο Ιησούς. Είναι έτοιμος να κερδίσει ξανά τη ζωή. Δεν είναι σίγουρος όμως ότι θα καταπατήσει τον Θάνατο.
Τέσσερις μέρες νεκρός και η σάπια σάρκα δεν αποδιώχνει κανέναν. Κανείς δεν κρατάει μαντήλι στην μύτη. Η αγάπη νικάει την ανυπόφορη μυρωδιά.
Ιερή στιγμή. Άξια να καρφιτσωθεί στη ζωφόρο αρχαίου ναού.
Σε άδεια μετώπη, σαν τους τοίχους της σκηνής, για να προσηλώνεται το βλέμμα του θεατή στα έντονα συναισθήματα των φίλων του ζωγράφου που υποδύονται τα πρόσωπα που αναφέρει ο ευαγγελιστής Ιωάννης.

Πηγή: «Η Ανάσταση του Λαζάρου» του Caravaggio, 1608-1609, Ελαιογραφία 380 x 275 cm. Museo Regionale, Messina, Sicilia

P.S. Το έργο θα εκτίθεται μέχρι την 1η Ιουλίου στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Βασιλίσσης Σοφίας και Ηροδότου 1.
Ο καλλιτέχνης, άνθρωπος με έντονα συναισθήματα, χρησιμοποιεί στις μορφές την τεχνική chiaroscuro. Άλλες τις φωτίζει με εσωτερικό φως και άλλες τις αφήνει στο σκοτάδι. Έτσι ζωγραφίζει τη λύπη, τα βάσανα, τον θάνατο. Τώρα όμως για πρώτη φορά ζωγραφίζει τον θρίαμβο της ζωής.

Τρίτη, Ιουνίου 27, 2006

Χαρακτήρες, III

Ο γέρος αυτός, που δεν είχε πια πάθη, παρά μονάχα την πολύτιμη πείρα, αποτέλεσμα παθών, και που σ’ αυτόν η διάνοια προορισμένη να μαζεύει τα γεγονότα και να βγάζει απ’ αυτά συμπεράσματα, είχε αντικατασταθεί από μία φιλοσοφική θεώρηση αυτών που συνέβαιναν.
Δεν εφευρίσκει τίποτα, δεν επιχειρεί τίποτα αλλά ακούει τα πάντα και θυμάται τα πάντα, και ξέροντας να τα χρησιμοποιεί στην κατάλληλη στιγμή, δεν εμποδίζει τίποτα ωφέλιμο, δεν επιτρέπει τίποτα το βλαβερό.
Ψαχουλεύει να δει πάνω στην όψη των στρατευμάτων την ασύλληπτη αυτή δύναμη που ονομάζεται θέληση της νίκης, νίκη μελλοντική.
Παραδέχεται ότι υπάρχει κάτι δυνατότερο από τη δική του θέληση: η αναπόφευκτη πορεία των γεγονότων που ξετυλίγονται μπροστά στα μάτια του.
Τα βλέπει, τα παρακολουθεί, και ξέρει να αφαιρεί από τη μέση το άτομο του.

Πηγή: «Πόλεμος και Ειρήνη» του Lev Nikolayevich Tolstoy

P.S. Αναφέρεται στον χαρακτήρα του Ρώσου Αρχιστράτηγου Mikhail Kutuzov. Η μετάφραση είναι του Τάκη Μπάρλα.

Τρίτη, Ιουνίου 20, 2006

Συναισθήματα, VI

Η ψυχή μου, που αδιάκοπα της κόβονταν τα φτερά σε κάθε της προσπάθεια να εκφραστεί, αναδιπλώθηκε στο τέλος στον εαυτό της και τη φυσική μου ειλικρίνεια διαδέχτηκε η παγερότητα και η επιφύλαξη…
Ήμουνα δειλός και αδέξιος και δεν πίστευα πως μπορούσα νάχω την παραμικρότερη επιρροή σε κανέναν, σιχαινόμουνα τον εαυτό μου, τον έβρισκα άσκημο, κ’ η ματιά μου μού προξενούσε ντροπή. Παρά την εσώτερη φωνή που ενθαρρύνει τους ανθρώπους με ταλέντο στους αγώνες τους και που μου φώναξε: «Κουράγιο! Προχώρα!» Παρά την ξαφνική αποκάλυψη της δύναμης μου μέσα στη μοναξιά μου, παρά την ελπίδα που μ’ εμψύχωνε όταν σύγκρινα τα έργα που θαύμαζε ο κόσμος με εκείνα που φτερούγιζαν στη σκέψη μου, αμφέβαλλα διαρκώς για τον εαυτό μου σαν παιδί. Ήμουνα κυριευμένος από μία παράφορη φιλοδοξία και πίστευα πως ήμουν προορισμένος για μεγάλα έργα, κ’ ένοιωθα πως βρισκόμουνα στο κενό…
… Ανάμεσα στους νεαρούς της ηλικίας μου, μια παρέα από φαμφαρόνους που πήγαιναν με το κεφάλι ψηλά, που έλεγαν ασημαντότητες, που κάθονταν δίχως να τρέμουν πλάι στις πιο επιβλητικές, κατά τη γνώμη μου, γυναίκες, που ξανοίγονταν σε αυθάδειες, που μασούσαν τις άκρες των μουστακιών τους, που ακίζονταν, που κακολογούσαν τα πιο χαριτωμένα πρόσωπα, που είχαν βάλει ή που ισχυρίζονταν πως είχαν βάλει τη μούρη τους πάνω σ΄ όλα τα μαξιλάρια, που καμώνονταν πως περιφρονούν τις ηδονές, που θεωρούσαν τις πιο ενάρετες, τις πιο φρόνιμες γυναίκες σαν την πιο εύκολη κατάχτηση, που ένας λόγος, μια τολμηρή χειρονομία, το πρώτο αυθάδικο βλέμμα τους θα τις έκανε θύματα τους.
Σας ομολογώ μ’ όλη μου τη ψυχή, και μ’ όλη τη συνείδηση μου, πως η κατάχτηση της εξουσίας ή μιας φιλολογικής φήμης μου φαινόταν ένας θρίαμβος πιο εύκολος από μια επιτυχία σε μια γυναίκα της υψηλής κοινωνικής τάξης, νέα, πνευματώδη και χαριτωμένη.
… Είδα πολλές απ΄ αυτές, που λάτρευα από μακριά, που τους χάριζα μια καρδιά έτοιμη για κάθε δοκιμασία, μια ψυχή έτοιμη να σπαραχτεί, μια ενεργητικότητα που δεν φοβόταν ούτε θυσίες, ούτε μαρτύρια, κι όλες τους ανήκαν σε ηλίθιους, που ούτε για πορτιέρηδες δεν θάθελα να τους πάρω.
… Το δίχως άλλο, ήμουν πολύ αφελής για μία κοινωνία γεμάτη προσποίηση, που ζει σε τεχνητό φως, που εκφράζει όλες τις σκέψεις της με συμβατικότητες η με τη φρασεολογία που απαιτεί η μόδα. Κ’ ύστερα δεν ήξερα καθόλου να μιλώ σιωπώντας και να σιωπώ με φλύαρη ευγλωττία. Τέλος διατηρώντας μέσα μου τη φωτιά που με κατάκαιγε, με μία ψυχή σαν αυτές που εύχονται να συναντήσουν οι γυναίκες, κυριευμένος απ’ την έξαρση εκείνης που λαχταρώ, με το πάθος και την ενεργητικότητα που παινεύονται πως έχουν οι βλάκες, όλες οι γυναίκες μου συμπεριφέρθηκαν με απιστία και σκληρότητα.
… Ω! Να νοιώθεις πως γεννήθηκες μόνο και μόνο για τον έρωτα, μόνο και μόνο για να κάνεις μια γυναίκα ευτυχισμένη, και να μη βρίσκεις καμιά ενθαρρυντική και ευγενική Μαρσελίνα, καμιά γριά μαρκησία. Να φέρνεις ολόκληρους θησαυρούς στο δισάκι σου και να μη συναντάς έστω κ’ ένα παιδί, μια περίεργη μικρούλα, για να την κάνεις να τους θαυμάσει!
Πόσες φορές δε σκέφτηκα να σκοτωθώ απ΄ την απόγνωση.

Πηγή: «La peau de chagrin» de Honore de Balzac, 1831

P.S. Το έργο «La peau de chagrin» («Το τομάρι του ονάγρου») είναι μία φανταστική νουβέλα, φιλοσοφικού περιεχομένου, και περιέχεται στη μεγάλη ανθολογία διηγήματος του Balzac με το τίτλο «La Com?die humaine». Ο τίτλος παραπέμπει στην «Θεία Κωμωδία» του Dante, αλλά ο Balzac αναφέρεται σε πραγματικούς ανθρώπινους χαρακτήρες. Το «La peau de chagrin» έχει μία σημειολογική αναφορά ήδη από τον τίτλο του καθώς το ουσιαστικό Chagrin στα γαλλικά σημαίνει και Θλίψη.
Η νουβέλα αναφέρεται σε ένα παράξενο φυλακτό το οποίο ανακαλύπτει κάποιος πελάτης σ’ ένα μαγαζί με ασυνήθιστα είδη. Το φυλακτό έχει τη μορφή ενός δέρατος αγριοκάτσικου και μπορεί να εκπληρώνει κάθε επιθυμία, μ’ ένα αντίτιμο όμως. Κάθε φορά που ο πελάτης του ζητούσε μία χάρη ταυτόχρονα σμικρύνεται και στο τέλος εξαφανίζεται!

Είναι λοιπόν δύσκολο όλες μας οι επιθυμίες να πραγματοποιηθούν. Καραδοκεί ο κίνδυνος της αυτοκαταστροφής!
Εκείνη την εποχή εκφράζει αυτή την ανθρώπινη ιδιότητα, που περιγράφεται στο διήγημα του Balzac (1799-1850), o Arthur Schopenhauer (1788-1860) με το φιλοσοφικό του έργο.
Ίσως από το έργο αυτό έχει εμπνευσθεί ο Stephen King που έγραψε την ιστορία για την ταινία Needful Things (1993). Μένει να δούμε και το επόμενο βιβλίο του «The Talisman», που αναμένεται το 2007 για να διαπιστώσουμε πόσο έχει αντιγραφεί ο μεγάλος Γάλλος νοβελίστας.

Σάββατο, Ιουνίου 17, 2006

Γράμματα, XIII

ακουετε ιδου εξηλθεν ο σπειρων του σπειραι
και εγενετο εν τω σπειρειν ο μεν επεσεν παρα την οδον και
ηλθεν τα πετεινα του ουρανου και κατεφαγεν αυτό
αλλο δε επεσεν επι το πετρωδες οπου ουκ ειχεν γην πολλην
και ευθεως εξανετειλεν δια το μη εχειν βαθος γης
ηλιου δε ανατειλαντος εκαυματισθη και δια το μη εχειν ριζαν εξηρανθη
και αλλο επεσεν εις τας ακανθας και ανεβησαν αι ακανθαι και συνεπνιξαν αυτο
και καρπον ουκ εδωκεν
και αλλο επεσεν εις την γην την καλην και εδιδου καρπον
αναβαινοντα και αυξανοντα και
εφερεν εν τριακοντα και εν εξηκοντα και εν εκατον
και ελεγεν αυτοις
ο εχων ωτα ακουειν ακουετω

Πηγή: Κατά Μάρκον Ευαγγέλιο, 4:3-9

Τετάρτη, Ιουνίου 14, 2006

Συναισθήματα, V

Wem der grosse Wurf gelungen,
Eines Freundes Freund zu sein;
Wer ein holdes Weib errungen,
Mische seinen Jubel ein!
Ja, wer auch nur eine Seele
Sein nennt auf dem Erdenrund!
Und wer's nie gekonnt, der stehle
Weinend sich aus diesem Bund!

Αυτός που κατορθώνει
Φίλος στο φίλο του να γίνει
και την αγάπη μιας γυναίκας να κερδίσει
τη χαρά του, ας μας δωρίσει!
Ναι! Και αυτόν ακόμα
που ολομόναχη ψυχή στο κόσμο είναι,
αφήστε τον χαρά να μας αρπάξει
και ας αποτραβηχτεί να κλάψει

Πηγή: «Symphony No. 9 in D minor, Opus 125 » von Ludwig van Beethoven

P.S. Η Ενάτη Συμφωνία τελείωσε το 1824 και περιλαμβάνει ένα απόσπασμα από την «Ωδή της Χαράς - An die Freude» που γράφτηκε το 1785 από τον Friedrich Schiller. Είναι η πρώτη φορά που σ’ ένα συμφωνικό έργο ακούγεται ανθρώπινη φωνή στο ίδιο επίπεδο με τα όργανα, ακριβώς για να δοθεί έμφαση στο χαροποιό συναίσθημα.

Δευτέρα, Ιουνίου 12, 2006

Ποίηση και Συμβουλευτική, XXI

Thus conscience does make cowards of us all;
And thus the native hue of resolution
Is sicklied o'er with the pale cast of thought,
And enterprises of great pith and moment
With this regard their currents turn awry,
And lose the name of action.--Soft you now!


Έτσι, η συνείδηση μας κάνει όλους δειλούς.
Κι έτσι, της θέλησης το καθαρό ατσάλι
μουνταίνει από της σκέψης τη θολούρα.
Και βλέπεις σχέδια μεγίστης σημασίας κι ανάγκης
να βολοδέρνουν μέσα στο άβουλο τους ρέμα
και να ντροπιάζουν τ’ όνομα της πράξης.


Πηγή: "Hamlet Act ΙΙΙ, Scene 1,91-96" by William Shakespeare

P.S. Η μετάφραση είναι του Μάριου Πλωρίτη

Παρασκευή, Ιουνίου 09, 2006

Για τον εαυτό μου

Εμέ εν μόνον περισπά, μη τι αυτός ποιήσω ό η κατασκευή του ανθρώπου ου θέλει ή ο νυν ου θέλει

Εμένα ένα μόνο με ταράζει: μην κάνω κάτι που δεν το θέλει η φύση του ανθρώπου, ή το κάνω με τρόπο που δεν θέλει ή δεν το θέλει τώρα


Πηγή: Μάρκου Αυρήλιου, Εις εαυτόν, Ζ, 20

Τρίτη, Ιουνίου 06, 2006

Ποίηση και Συμβουλευτική, XX

Πότε θ’ ανοίξουμε πανιά για τα Νησιά του Νότου,
Πότε το ρου θ’ ανέβουμε του ποταμού Αμαζόνα;
-Καιρός μας πια να πάψουμε να βλέπουμε μπροστά μας
Των ίδιων πάντα λιμανιών τη νυσταγμένη εικόνα!

Ας σβήσει η νέα μας ορμή (σα βήματα στον άμμο
Από το κύμα) την παλιάν, ασάλευτη ζωή μας!
Σημαία υψώστε την ψυχή στο πιο αψηλό κατάρτι:
δεν είναι αλήθεια ότι ήρθαμε αργά στην εποχή μας!

Μπορούμε ακόμα μια ζωή να ζήσουμε καινούργια,
αντίς να μαραζώνουμε σαν τον κομένο δυόσμο:
φτάνει να κάνουμε πανιά σαν τους Θαλασσοπόρους
που μια πατρίδα αφήνοντας – εύρισκαν έναν κόσμο!

Πηγή: "Πότε θ’ ανοίξουμε πανιά" του Κώστα Ουράνη

Σάββατο, Ιουνίου 03, 2006

Φιλοσοφική Συμβουλευτική, XVII


"Navigare necesse est vivere non est necesse"

"Το ταξίδι έχει αξία στη ζωή, όχι η ζωή καθ’ εαυτή"



Πηγή: PLVTARCHVS "POMPEIVS MAGNVS"