Εμπρός, ας ανηφορίσουμε τις ίδιες θάλασσες.
‘Ετσι κι αλλιώς, στα μέρη τα δικά μας κάνει ό,τι ώρα μας αρέσει
κι ας λένε τα Γκρήνουιτς. Με μια προϋπόθεση όμως.
Που είναι κυανή και λευκή, γήινη και υδάτινη συνάμα;
Τις ο αληθής κύριος του τόπου; Ο άνθρωπος.
Εν τη παρουσία του ηγεμόνος τούτου η μεν θεότης παραχωρεί
τα πρεσβεία τεταραγμένη, ο δε ποιητής αποκαλύπτεται.
Καιρός λυτήριος επέστη.
Πηγή:"Ο κήπος με τις αυταπάτες" του Οδυσσέα Ελύτη.
Ο θάνατος του Giordano Bruno (1548 – 1600) σημαδεύει το τέλος της πιο ερωτικής εποχής της Φιλοσοφίας. Ήταν η μαγική εποχή που o Bruno με άλλους στοχαστές ονειρεύτηκαν, ότι ο άνθρωπος θα εξαρθεί πάνω από τον θάνατο, την φθορά και τη δυστυχία· ότι θα μπορούσε να ευτυχίσει εδώ, πάνω στη γη. Δεν υπάρχει επιτύμβιο γιατί δεν θάφτηκε αλλά κάηκε στην πυρά, στο Campo de' Fiori στη Ρώμη. Για επιτύμβιο θα διάλεγα αυτό που έγραψε γι’ αυτούς τους διανοητές ο Georg Hegel:
"Sie fuehlten sich und wurden nun von dem Triebe regiert, aus sich heraus das Wesen zu schaffen, die Wahrheit zu schoefen, - Menschen gaerender und brausender Natur, von unstetem und wildem Charakter, enthusiastischem Wesen, das nicht die Ruhe der Wissenschaft gewinnen konnte. Man findet so bei ihnen grosse Originalitaet; der Inhalt ist aber hoechst vermischt und ungleich. In dieser Zeit finden sich eine Menge Individuen, gross durch die Energie ihres Geistes, ihres Charakters, bei denen sich aber eine grosse Verworrenheit des Geistes und Charakters zugleich findet, - deren Schicksale, wie ihre Schriften, nur diese Unsicherheit ihres Wesens und die Empoerung des Innern gegen das vorhandene Dasein wie Intelligenz und die Sucht, heraus zur Festigkeit zu gebaeren, bezeichnen und in denen ein heisser Trieb zum Tiefsten und Konkreten in denkender Weise durch unendliche Phantastereien, Wildheit der Einbildung, Sucht nach geheimen astrologischen, geomantischen und anderen Kenntnissen verunreinigt war.“
"Οι άντρες αυτοί ένοιωθαν ότι μια παρορμητική δύναμη τους ωθούσε να αντλήσουν την Αλήθεια από μέσα τους γνωρίζοντας έτσι την Ουσία της Ζωής. Ήταν άντρες με φλογερό, θυελλώδη κι ανήσυχο χαρακτήρα. Άντρες με ενθουσιώδη ψυχοσύνθεση, που δεν μπορούσαν να επαναπαυτούν στην ηρεμία που δίνει η Γνώση. Αν και κανένας δεν αρνείται ότι είχαν μία θαυμαστή ενόραση για το τι ήταν σπουδαίο και αληθινό, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία όμως ότι ήσαν γλεντοκόποι σε ότι εκχυδάιζε το λογικό και την καρδιά τους· το έδειχναν ακόμα και στην εξωτερική τους ζωή. Κρύβαν μέσα τους αυτούσια αυθεντικότητα και πνευματική δύναμη. Κι όμως ταυτόχρονα ήσαν αμφίσημοι, αμφιλεγόμενοι και συγχυτικοί. Η μοίρα τους, οι ζωές τους, τα γραπτά τους – που συχνά γεμίζουν τόμους ολόκληρους – δείχνουν την ατίθαση Ουσία τους. Μια Ουσία κατακερματισμένη που εξεγείρεται ενάντια στην Ύπαρξη τους·. Λαχταρούν έτσι να εξαρθούν πάνω από τον εαυτό τους και να αγγίξουν την βεβαιότητα, το Ένα."
Πηγή: Vorlesungen ueber die Geschichte der Philosophie, G.W.F. Hegel, Werke in 20 Baenden, Band 20, Seite 18.
Ο οδοιπόρος του Bosch αφήνει πίσω του μία ζωή, στην οποία τον έχουν οδηγήσει άλλες δυνάμεις - τα περιστέρια στον ουρανό, όπως αναφέρει η μεσαιωνική έκφραση 'duiven op zolder houden'. Ο περιστερώνας και ο κύκνος στην ταμπέλα, λένε ότι ο κόσμος του - η ταβέρνα, από πίσω του – ήταν ένα πορνείο. Ένας κόσμος που του γρυλλίζει απειλητικά – όπως ο σκύλος, διαβολικό σημάδι - καθώς φεύγει πια από την εξουσία του.
Το πανδοχείο «Λευκός Κύκνος» αντιπροσωπεύει αυτόν το βίο: πληρωμένος έρωτας -τα κρεμασμένα εσώρουχα από το παράθυρο -, πιόμα – το ανάποδο λαγήνι στη κορυφή -, ασωτία με κλεψιά και χυδαίο κουτσομπολιό - η κίσσα στο κλουβί. Η γυναίκα στη πόρτα με όπλο την λαγνεία - την κρασοκανάτα - παρασύρει τους περαστικούς στις ηδονές του έρωτα -το ξίφος και το μαχαιρίδιο του άνδρα που την αγκαλιάζει, το μακρύ κοντάρι είναι όλα ερωτικά σύμβολα. Μία άλλη γυναίκα στο παράθυρο, σαν το βαρέλι από κάτω της που δεν έχει τάπα, γλυκοκοιτάζει τους περαστικούς. Πράγματι η ζωή στο πανδοχείο ήταν ανυπόφορη – ένας άνδρας στη σκιά κατουράει τον τοίχο του. Την ακολούθησε όμως γιατί ήθελε, έστω και για λίγο, να την δοκιμάσει.
Δεν οικοδόμησε τίποτα σ’ αυτήν τη ζωή , στην οποία όλα καταρρέουν σαν την κατεστραμμένη οροφή και τα ξεχαρβαλωμένα παντζούρια. Εκεί η βρωμιά και η πλεονεξία περισσεύουν όπως τα περιστέρια στο προαύλιο. Και ένας, όχι και τόσο, παρδαλός κόκορας σγαρλεύει την αυλή. Ο γυρολόγος ακούει το πουλί που ξύνει το χώμα – του θυμίζει την προδοσία που διέπραξε- και κοιτάζει με δισταγμό πίσω του, δεν είναι ακόμα σίγουρος ότι έχει το κουράγιο να προχωρήσει!
Θέλει να πάρει άλλο δρόμο τώρα. Να μπει στο λιβάδι αριστερά του – έναν λειμώνα που δεν είναι παρά η επιστροφή στην πατρική εστία, εκεί απ’ όπου ξεκίνησε. Η πόρτα όμως είναι κλειστή. Η παχιά αγελάδα που βόσκει, χαζεύοντας τον, του θυμίζει τι έχασε. Είχε και αυτός ο δρόμος τρυφηλότητα φαίνεται ότι του λέει η κίσσα. Πλήρωσε τις επιλογές του. Το τσόχινο καπέλο που κρατάει στο αριστερό του χέρι – παραπέμπει σε μία ολλανδική παροιμία ‘buiten hoede zijn' – του υπενθυμίζει ότι κανείς δεν μπορεί να προστατευθεί από τις συνέπειες των πράξεων του. Έχει βυθισθεί στη θλίψη – το τσαγγαρόσουβλο στο καπέλο είναι παλιό αστρονομικό σύμβολο του Κρόνου, της μελαγχολίας. Θα διαβεί την πατρική θύρα; Πλησιάζει το τέλος της ζωής του – έτσι του μαρτυράει το ισόπλευρο τρίγωνο στο πάνω μέρος της καγκελόπορτας. Έχει παραμελήσει ο «Άσωτος Υιός» τα έξη – όπως είναι οι τρύπες της πόρτας – χρέη του. Η διαγώνιος μπάρα μαζί με το τρίγωνο φτιάξανε ήδη την κρεμάλα.
Θα μπορέσει να εξαρθεί πάνω από τον εαυτό του;
Πηγή: «De landloper» - Hieronymus Bosch, Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam
Ο άνθρωπος πολλές φορές δεν βρίσκει της υπάρξεως του τον σκοπό.
Κι όμως τον κρατεί στους κόρφους της η Φύσις, θεότης αδιάφορη, ανεπηρέαστη, ίση δείχνοντας αγάπη και στου Κάη τους καρπούς και στα πρωτοτόκια του Αβελ.
Πηγή: "Ο Ζητιάνος", 1897, Νουβέλα του Ανδρέα Καρκαβίτσα
Wie kann man sich selbst kennen lernen?
Durch Betrachten niemals, wohl aber durch Handeln.
Versuche, deine Pflicht zu tun, und du weisst gleich, was an dir ist.
Πως μπορεί κάποιος να γνωρίσει τον εαυτό του;
Με την ομφαλοσκόπηση ποτέ, παρά μόνο με την πράξη.
Δοκίμασε να πράξεις το χρέος σου, και αμέσως θα καταλάβεις ποιος είσαι.
Πηγή: "Maximen und Reflexionen, 442", von Johann Wolfgang von Goethe
Gaily bedight,
A gallant knight,
In sunshine and in shadow
Had journeyed long,
Singing a song,
In search of Eldorado.
But he grew old-
This knight so bold-
And o'er his heart a shadow
Fell as he found
No spot of ground
That looked like Eldorado.
And, as his strength
Failed him at length,
He met a pilgrim shadow-
"Shadow," said he, "Where can it be-
This land of Eldorado?"
"Over the Mountains
Of the Moon,
Down the Valley of the Shadow,
Ride, boldly ride,"
The shade replied-
"If you seek for Eldorado!"
Ο ψυχωμένος καβαλάρης
Με πλουμί και χαρμονή
Μακρύ ταξίδι αρχινεί,
Με καταχνιά και με λιακάδα,
Τραγουδώντας για να ‘βρει
τη Χρυσή Πεδιάδα.
Άσπρίζει όμως
Ο γενναίος Ευγενής-
Και η καρδιά του έχει μαυρίσει•
Τη γη του Ελντοράντο
δεν έχει ακόμα
αντικρύσει.
Και καθώς η ρώμη του
Σιγά –σιγά τον παρατά
Το φάντασμα οδοιπόρου συναντά-
«Ίσκιε», του μιλά,
«Που να βρίσκεται τώρα-
Του Ελντοράντο η χώρα;»
«Με θάρρος καβάλα τ’ άλογο σου,
Ψηλά στ’ απάτητα βουνά,
Μέχρι το φεγγάρι,
Και τη σκοτεινή πεδιάδα»,
Ο ίσκιος του απαντά –
«Και θα’ βρεις τη Χρυσή Κοιλάδα!»
Πηγή: "Eldorado" by Edgar Allen Poe
P.S. Διασκευή του ποιήματος ακούγεται στο ελεγειακό western "El Dorado" του Howard Hawks.
Οι στίχοι είναι του John Gabriel, η μουσική του Nelson Riddle και το τραγουδά ο George Alexander, που συνοδεύεται από τους The Mellomen.
Ο μύθος του El Dorado ξεκινά το 1530 όταν ο Ισπανός κατακτητής Gonzalo Jimenez de Quesada ανακάλυψε το έθνος των Muisca στις Άνδεις, στη σημερινή Κολομβία. Στα ισπανικά σημαίνει «το Χρυσό Βασίλειο» για την ανακάλυψη του οποίου, στην κοιλάδα του Αμαζόνιου, ξεκίνησαν το 1541 από το Quito – πρωτεύουσα του Ecuador -, οι Ισπανοί Francisco Orellana και Gonzalo Pizarro.
Τον Gonzalo Jimenez de Quesada μάλλον είχε στο νου του ο Miguel de Cervantes Saavedra όταν έγραφε τον Don Quixote de la Mancha.
... Αι χείρες σου εποίησαν με και έπλασαν με..
Πηγή: "Ψαλμός ΡΙΗ΄. 118" από τους Ψαλμούς του προφήτου και Βασιλέως Δαυίδ
Σαν έμαθε τη λέξη καλησπέρα
ο παπαγάλος είπε ξαφνικά:
«Είμαι σοφός, γνωρίζω ελληνικά.
Τι κάθομαι δω πέρα;»
Την πράσινή ζακέτα του φορεί
και στο συνέδριο των πουλιών πηγαίνει,
για να τους πει μια γνώμη φωτισμένη.
Παίρνει μια στάση λίγο σοβαρή,
ξεροβήχει, κοιτάζει λίγο πέρα,
και τους λέει: Καλησπέρα.
Ο λόγος του θαυμάστηκε πολύ.
Τι διαβασμένος, λένε, ο παπαγάλος!
Θα ‘ναι σοφός πολύ μεγάλος
αφού μπορεί και ανθρώπινα μιλεί.
Απ’ τις Ινδίες φερμένος, ποιος το ξέρει
πόσα βιβλία μαζί του να ‘χει φέρει,
με τι σοφούς εμίλησε, και πόσα
να ξέρει στων γραμματικών τη γλώσσα…
«Κυρ - παπαγάλε, θα ‘χουμε την τύχη
ν’ ακούσουμε τι λες και παρά πέρα;»
Ο παπαγάλος βήχει, ξεροβήχει
μα τι να πει; Ξανάπε: «Καλησπέρα.»
Πηγή: "Ο παπαγάλος" του Ζαχαρία Παπαντωνίου
Λένε πως η Αμερική – οι ΗΠΑ – ειδικά, είναι η χώρα των εκπλήξεων – άλλοτε ευχάριστων κι άλλοτε δυσάρεστων για τους άλλους (κάτι ξέρουμε κι εμείς από αυτά). Τώρα, όμως, η έκπληξη που έρχεται πέρα από τον Ατλαντικό, είναι πραγματικά ευάρεστη. Έκπληξη, όχι πολιτική, οικονομική κλπ., αλλά ψυχοθεραπευτική.
Εξηγούμαι: Σε αυτή τη χώρα, όπου, δεκάδες χρόνια, κάνει θραύση η ψυχιατρική και προπάντων η ψυχανάλυση, στη χώρα όπου κάθε «αξιοπρεπής» πολίτης καταφεύγει σε ψυχαναλυτές, για να λύσει όσα ψυχικά, κοινωνικά, επαγγελματικά, ερωτικά κλπ. Προβλήματα του προκαλεί η κοινωνική «αποδόμηση» και ο αποανθρωπισμός
της σύγχρονης ζωής… σε αυτή τη χώρα όπου η «πράξη» κυριαρχεί πάνω στη «σκέψη»… σε αυτή λοιπόν τη χώρα, μια σχεδόν απίστευτη «μόδα» έκανε την εμφάνισή της: «ο φιλοσοφικός σύμβουλος».
Τι είναι τούτο το καινούριο «φρούτο»;
Απλούστατα: ένας επιστήμονας που έρχεται να αντικαταστήσει τον «μάγο-ψυχαναλυτή» και να προσφέρει στον «ασθενή», αντί ψυχοφάρμακα και «αναλύσεις», τη βοήθεια της φιλοσοφίας. Η πρωτότυπη αυτή «θεραπεία» δεν είναι αμερικανικής ιθαγένειας. Ξεκίνησε πριν από δεκαέξι χρόνια, στη Γερμανία με πρωτοβουλία
του δόκτορα Γκερντ Άχενμπαχ. Την εγκολπώθηκε, όμως, ο καθηγητής της φιλοσοφίας στο City College της Νέας Υόρκης δρ Μαρινόφ που, το 1994, οργάνωσε το πρώτο συνέδριο Φιλοσοφικών Συμβούλων και εξόπλισε το «κίνημα» με τη Βίβλο του: Δοκίμια Φιλοσοφικών Συμβουλών». Κι από τότε η «συμβουλευτική» του έχει αξιόλογη δράση. Ποια είναι η «μέθοδος» αυτής της καινοτομίας; Το λέει ο τίτλος της: όχι καταπότια, αλλά συζήτηση, διάλογος με τον «πάσχοντα». Διάλογος όμως, στηριγμένος στα διδάγματα των μεγάλων φιλοσόφων, αρχίζοντας από του αρχαίους Έλληνες και φτάνοντας ως τους συγχρόνους μας.
Πηγή: "Φιλοσοφικοί σύμβουλοι" του Μάριου Πλωρίτη - "Το Βήμα", Νοέμβριος 1997
Όλα ανεβοκατεβαίνουν,
όλα πάνε και γυρίζουν.
Ένα μόνο δε γυρίζει:
το ποτάμι, το ποτάμι.
Όλα χάνουν τη λαλιά τους,
όλα κάποτε σωπαίνουν.
Ένα μόνο δε σωπαίνει:
το ποτάμι, το ποτάμι.
Όλα πάνε και γυρίζουν,
όλα κάποτε σωπαίνουν.
Ένα μόνο δε γυρίζει,
ένα μόνο δε σωπαίνει:
Το ποτάμι το ποτάμι.
Πηγή: "Το ποτάμι" του Ζαχαρία Παπαντωνίου
Πολλά τα δεινά κουδέν ανθρώπου δεινότερον πέλει.
τούτο και πολιού πέραν πόντου χειμερίω νότω
χωρεί, περιβρυχίοισιν
περών υπ' οίδμασιν.
θεών τε ταν υπερτάταν, Γάν
άφθιτον, ακαμάταν, αποτρύεται,
ιλλομένων αρότρων έτος εις έτος,
ιππείω γένει πολεύων...
Πολλά τα θαυμαστά μα τίποτα πιο θαυμαστό απ' τον άνθρωπο δεν γεννήθηκε.
Και πέρα ‘κει στην αφρισμένη θάλασσα πηγαίνει την τρικυμισμένη απ’ τον νοτιά,
τα φουσκωμένα κύματα δαμάζοντας,
και τη Γη την ύψιστη θεά,
την άφθαρτη κι ακάματη,
με το υνί στα άλογα δεμένο οργώνει,
μοχθώντας να την καρπίσει χρόνο με το χρόνο...
Πηγή: Σοφοκλέους "Αντιγόνη"
Μαρία μου, Μαρία μου!
Χριστέ και Παναγία μου!
Πηγή: Δημοτικό τραγούδι της Πελοποννήσου
Νταγιάντιζε, νταγιάντιζε, νταγιάντιζε,
νταγιάντα!
Ως νταγιαντίζουν τα πουλιά
καθώς τα παίρνουν σκάγια.
Πηγή: Κρητική Μαντινάδα
P.S. νταγιαντίζω = αντέχω τον πόνο
Η Φιλοσοφική Συμβουλευτική δεν είναι μονάχα ζήτημα ταλέντου η γνώσης· είναι επίσης και προπάντων ζήτημα χαρακτήρα, κι απαιτεί νάχουμε το θάρρος να σκεφτόμαστε καθετί που ξέρουμε. Είναι η ικανότητα της Γνώσης δεμένης σφιχτά με την αρρενωπή και πρωτόγονη θέληση της Γνώσης.
Ο αληθινός Σύμβουλος οφείλει να θέλει εκεί που μπορεί· δεν πρέπει να βλέπει πλάγια η να μισοσκέπτεται εξαιτίας κάποιας συναισθηματικής επιείκειας ή ατολμίας ή προσωπικού φόβου· δεν πρέπει αφήνεται ν’ αποκοιμηθεί από ενδοιασμούς ή συναισθήματα.
Σ’ αυτούς που σκέφτονται άδολα, στους φύλακες που καθήκον τους είναι η επαγρύπνηση, δεν πρέπει να υπάρχει πνεύμα συνδιαλλαγής η δειλίας.
Δεν επιτρέπεται σ’ αυτούς του πολεμιστές ν’ αφήνουν καλόβολα να τους ξεφεύγει η αλήθεια, που πιάσανε στη διάρκεια των τολμηρών περιπολιών τους.
Πηγή: «De Nachtwacht» Rembrandt Harmenszoon van Rijn, Rijksmuseum Amsterdam
PS. “Νυχτερινή περιπολία»
