Μάρκος Αυρήλιος, ο «ιππεύς του Καπιτωλίου»

Μην ενεργείς δίχως την θέλησή σου, δίχως το πνεύμα της κοινής ωφελείας, δίχως συγκρότηση ή από αντίδραση. Μην προσπαθείς να κάνεις πιο όμορφη την σκέψη σου με ψεύτικα στολίδια ή πολυλογίες και μην καταπιάνεσαι με τα πάντα. Ο Θεός που είναι μέσα σου, ας είναι ο προστάτης ενός όντος αρσενικού, μεστωμένου, πολιτικού, πολιτισμένου, αρχοντικού και συγκροτημένου, ωσάν εκείνον που περιμένει ήρεμα τη λήξη του βίου, δίχως να χρειάζεται με όρκους να το αποδείξει ή με την ανθρώπινη μαρτυρία. Γαλήνιος, δίχως την ανάγκη της έξωθεν βοηθείας ή της παρηγορίας που παρέχουν οι άλλοι. Διότι όρθιος πρέπει να στέκεις, όχι ορθωμένος από τους άλλους

Πρέπει να ανέχομαι την ειλικρίνεια.

Να διορθώνω και να καλλιεργώ τον χαρακτήρα μου.

Να δείχνω συγχώρεση και διαλλακτικότητα σε όσους οργίστηκαν και έσφαλαν, μόλις δείξουν ότι θέλουν να επανορθώσουν.

Να μη σπεύδω να συμφωνήσω με κάθε ευφράδη ομιλητή.

Να μην αφήνω τίποτα στην τύχη και να αποβλέπω μονάχα στη λογική.

Να μένω πάντα ίδιος στις μεγάλες λύπες, σε χαμό παιδιού και σε μακροχρόνιες αρρώστιες.

Να βλέπω ότι ο άνθρωπος μπορεί να είναι πολύ αποφασιστικός και μαζί ευγενής.

Να μην είμαι υπερβολικός.

Διδάχτηκα τη σημασία της κατά φύση ζωής.

Τη σεμνότητα.

Την ανεκτικότητα προς τους απαίδευτους και όσους δεν κρίνουν με τη λογική.

Να μην εκδηλώνω οργή ή κάποιο άλλο πάθος αλλά να είμαι τελείως απομακρυσμένος από τα πάθη και συνάμα να δείχνω μεγάλη στοργή.

Την αγάπη για την οικογένεια, την αλήθεια και τη δικαιοσύνη.

Την αυτοκυριαρχία και το να μην παρασύρομαι.

Την ψυχική ηρεμία σε όλες τις περιστάσεις.

Να ευεργετώ, να συγχωρώ, να μη λέω ψέματα.

Την ηρεμία και την αδιατάρακτη εμμονή σε ό,τι ελέγχθηκε και κρίθηκε σωστό.

Την πρόβλεψη για το μακρινό μέλλον.

Τη νηφαλιότητα στο καθετί, τη σταθερότητα.

Όταν έχω όσα συμβάλλουν στην ευμάρεια της ζωής να τα μεταχειρίζομαι χωρίς υποκρισία, αλλά όταν δεν τα έχω, να μην τα έχω ανάγκη.

Την κοινωνικότητα και την καλή διάθεση, όχι όμως καθ' υπερβολή.

Το να παραχωρώ χωρίς φθόνο το προβάδισμα σε όσους κατέχουν κάποια ικανότητα.

Να μην έχω πολλά μυστικά αλλά πολύ λίγα και σπανιότατα, και αυτό σε εξαιρετικές περιπτώσεις και αποκλειστικά σχετικά με τα κοινά.

Να υπολογίζω το καθετί ξεχωριστά, σαν να έχω άνεση χρόνου, με ηρεμία, με τάξη, με γενναιότητα, σύμφωνα με τη φύση των πραγμάτων.

Θα συναντήσω ανθρώπους πολυπράγμονες, αλαζόνες, δολερούς, φθονερούς, ακοινώνητους. Όλα τούτα τους συμβαίνουν επειδή αγνοούν το καλό και το κακό.

Ττα σφάλματα που γίνονται από επιθυμία είναι βαρύτερα από όσα γίνονται εν βρασμώ ψυχής.

Πρέπει να κανείς, να λες και να σκέφτεσαι το καθετί σαν να 'ναι δυνατό να φύγεις τώρα από τη ζωή.

Ο θάνατος είναι έργο της φύσης, και όποιος φοβάται ένα έργο της φύσης, είναι παιδί.

Κκανένας δεν χάνει ζωή άλλη από αυτή που ζει κι ούτε ζει ζωή άλλη από αυτή που χάνει.

Να περιμένω τον θάνατο με γαλήνια σκέψη. Γιατί να βλέπει κάποιος επιφυλακτικά τη μεταβολή και τη διάλυση των πάντων; Είναι κάτι σύμφωνο με τη φύση, και τίποτα σύμφωνο με τη φύση δεν είναι κακό.

Να μην ενεργώ ούτε παρά τη θέληση μου ούτε εγωιστικά, ούτε χωρίς εξέταση των πραγμάτων ούτε βεβιασμένα. Ούτε να καλλωπίζω τη σκέψη μου με κομψές εκφράσεις. Να μη λέω πολλά και να μην καταπιάνομαι με πολλά.

Να τιμώ την ικανότητα μου να σχηματίζω κρίσεις.

Να έχω ορθή σκέψη και σχέση οικειότητας με τους ανθρώπους.

Να εξετάζω με κριτήρια τη μέθοδο και την αλήθεια όλα όσα συναντάω στη ζωή μου.

Να πάψω να δυσαρεστούμαι και να σκέφτομαι ότι τα λογικά ζώα δημιουργήθηκαν το ένα για το άλλο, η ανοχή είναι μέρος της δικαιοσύνης, ότι οι άνθρωποι σφάλλουν ακούσια, πόσοι ανέπτυξαν μεταξύ τους έχθρα, μίσος, υποψίες, χτυπήθηκαν και κείτονται πια κι έγιναν στάχτη.

Τα πράγματα δεν αγγίζουν την ψυχή αλλά στέκουν ακίνητα έξω από αυτήν, ενώ οι ενοχλήσεις προέρχονται αποκλειστικά και μόνο από κρίση που σχηματίζουμε μέσα μας γι' αυτά.

Ολα τούτα που βλέπω αλλάζουν στη στιγμή και δεν θα υπάρχουν άλλο.

Να έχω συνεχώς κατά νου σε ποσών πραγμάτων τις μεταβολές υπήρξα μάρτυρας. Ότι ο κόσμος είναι μεταβολή, η ζωή υποκειμενική ιδέα.

Ο θάνατος, όπως η γέννηση, είναι μυστήριο της φύσης. Σύσταση από τα ίδια στοιχεία και διάλυση στα ίδια στοιχεία. Δεν είναι κάτι για το οποίο πρέπει να ντρέπεται κανείς.

Να καταργήσω το "βλάφτηκα" και τότε καταργήθηκε η βλάβη.

Να σκέφτομαι πως ό,τι συμβαίνει, δίκαια συμβαίνει. Αν το εξετάσω προσεχτικά, θα βρω ότι έτσι είναι.

Να μην συμπεριφέρομαι σαν να πρόκειται να ζήσω χιλιάδες χρόνια. Όσο ζω, όσο είναι δυνατό, να γίνω καλός.

Πόση ηρεμία κερδίζει όποιος δεν κοιτάζει τι είπε, τι σκέφτηκε ή τι έκανε ο διπλανός του, αλλά μόνο τι κάνει ο ίδιος, για να είναι η πράξη του αυτή δίκαιη και σύμφωνη με τον ενάρετο άνθρωπο.

Κκαθετί είναι ωραίο από μόνο του και χωρίς τον έπαινο.

Να είμαι νηφάλιος μέσα στην έντασή μου.

Να λέω "δεν είναι αυτό κακοτυχία, αντίθετα η γενναία αντιμετώπισή του είναι καλοτυχία".

Πόσο εύκολο είναι να απομακρύνω κάθε παράσταση που είναι ενοχλητική ή ξένη προς εμένα και μεμιάς να βρίσκομαι σε πλήρη γαλήνη.

Σε κάθε περίπτωση να ρωτώ τον εαυτό μου μήπως έχω ψυχή μικρού παιδιού, μήπως νεαρού, γυναικούλας, τύραννου, μήπως κτήνους ή θηρίου.

Ο καλύτερος τρόπος να παίρνεις το αίμα σου πίσω είναι να μη γίνεσαι ίδιος.

Αν μπορεί κάποιος να με κρίνει και να μου δείξει ότι δεν είναι σωστή μια γνώμη ή πράξη μου, μετά χαράς θα αλλάξω στάση. Την αλήθεια αναζητώ κι απ' αυτή κανείς ποτέ δεν έχει πάθει κακό. Κακό, αντίθετα, παθαίνει οποίος επιμένει στην πλάνη και στην άγνοιά του.

Γίνε ξανά νηφάλιος, σύνελθε, ξύπνα και συνειδητοποίησε ότι όνειρα ήταν αυτά που σε τάραζαν και κοίτα πάλι την πραγματικότητα.

Τα πάντα ασήμαντα, ευμετάβλητα, έτοιμα να αφανιστούν.

Όταν κάποιος κάνει σφάλμα απέναντί σου, αμέσως βαλε με το νου σου τι καλό ή κακό πίστευε κι έκανε το σφάλμα. Όταν το καταλάβεις, θα τον συγχωρέσεις κι ούτε θα απορήσεις ούτε θα οργιστείς.

Με τα πράγματα δεν πρέπει κανείς να θυμώνει γιατί δεν τους καίγεται καρφί.

Πρόσεξε μήπως τυχόν κάποια στιγμή αισθανθείς για τους απάνθρωπους ό,τι αισθάνονται οι απάνθρωποι για τους ανθρώπους.

Να είσαι δίκαιος απέναντι στους ανθρώπους και να προσέχεις μήπως αυθόρμητα αγανακτείς με την κακία ή την άγνοια του άλλου.

Είναι για γέλια να μη θες να αποφύγεις τη δική σου κακία, πράγμα που είναι δυνατό, και να θες να αποφύγεις την κακία των άλλων, πράγμα αδύνατο.

Όλα είναι εφήμερα, όλα έχουν πεθάνει από παλιά.

Χαρά για τον άνθρωπο είναι να κάνει όσα ταιριάζουν σε άνθρωπο. Αυτό που ταιριάζει στον άνθρωπο είναι καλοσύνη προς τον όμοιό του.

Χωρίς έπαρση να παίρνεις, εύκολα να δίνεις.

Οι άνθρωποι έχουν γίνει ο ένας για τον άλλον. Ή δίδαξε τους ή ανέξου τους.

Αν αμάρτησε, ας μείνει εκεί το κακό. Μπορεί όμως και να μην αμάρτησε.

Να αγαπάς και να νιώθεις στοργή.

Αν κάποιος κάνει σφάλμα, δίδαξέ τον με καλοσύνη και δείξε του που δεν πρόσεξε. Αν αδυνατείς να το κάνεις, κατηγόρησε τον εαυτό σου ή ούτε καν τον εαυτό σου.

Ποτέ θα βρεις απόλαυση στην απλότητα; Πότε θα βρεις απόλαυση στη σεμνότητα;

Μη συζητάς καθόλου για το πως είναι ο καλός άνθρωπος, αλλά γίνε καλός.

Θα είμαι φιλικός και καλοπροαίρετος προς τον καθένα, ακόμα και προς αυτόν που με καταφρονεί και με μισεί, έτοιμος να του δείξω τι δεν πρόσεξε, χωρίς όμως να τον ντροπιάσω, με ειλικρίνεια και καλοσύνη.

Στην οργή σου έχε πάντα πρόχειρη τη σκέψη ότι ανδρισμός δεν είναι ο θυμός. Η πραότητα και η ημεράδα, αντίθετα, που είναι στάσεις πιο ανθρώπινες είναι και στάσεις πιο ανδροπρεπείς και οποίος τις διαθέτει επίσης νεύρο και ανδρεία, όχι οποίος αγανακτεί και δυσανασχετεί, γιατί όσο λιγότερο εμπαθής είναι τόσο πιο δυνατός.

Το να μη μιλάς με την καρδιά σου θεώρησε το από τα πιο άτοπα πράγματα.

Πηγή: Περί του ανθρωπίνου Βίου, Μάρκος Αυρήλιος