Γράμματα, XVI

Αγαπητέ φίλε,
Ούτε πέννα έχω τη στιγμή πού ήρθε το «πλήρωμα» για να σου γράψω. Σ' ευχαριστώ για το γράμμα σου…
Λοιπόν πολύ μ' έκανε να σκεφθώ, ν' αναζητήσω τις αιτίες και προπαντός να καθορίσω την πραγματική υπόσταση του φαινομένου. Ήμουν τότε πολύ θλιμμένος και τα γραφόμενα σου ήρθαν να επιτείνουν τη θλίψη μου. Και τώρα πού σου γράφω, αισθάνομαι πόσο ασταθείς είμαστε, πως το ακλόνητο είναι καρπός μακρού και ακάματου αγώνα, πού απαιτεί άσκηση αέναη, θυσία πραγματική που είναι ακριβά ακόμα για την ψυχή μας. Κυμαινόμεθα ανάμεσα στα αντίθετα. Ξαναρχίζουμε από το ίδιο σημείο, πέφτουμε ακριβώς τη στιγμή που αποφασίζουμε να ανυψωθούμε, η ελπίδα μας ξαναγεννιέται από την βαθύτερη απελπισία μας. Ο πόθος μας σβήνει τη στιγμή της πλήρωσής του, ηπλήρωση τούτη είναι πενία και η στέρηση πόρος.
Μερικοί στίχοι της Ερωφίλης που βρήκα τυχαία μου 'δωσαν κάποια παρηγοριά. Η ζωντανή λαλιά, η παρουσία της πολύψυχης μάζας στο έργο του ενός, η γνησιότητα, η συνεκτική δύναμη των γενεών. Σου τους εσωκλείω.
Ύστερα κάποια λόγια του Χρυσόστομου, που προδίδουν την ατράνταχτη, βαθύτατη και σταθερή πίστη στο άναρχο κι αιώνιο. Η κατοχή του όντως όντος, μέσα στην αέναη ροή των πάντων. .. Πού είναι λοιπόν η κατάρτιση μέσα μας ενός ιδεώδους, που όταν όλα γύρω μας γκρεμίζονται ή φθείρονται αυτό μένει ατράνταχτο, άφθαρτο, οπού αυτό μονάχα αρκεί στην απώλεια των πάντων;
Είχα αισθανθεί ότι ο Έρως ο ουράνιος εξαγνίζει την Σάρκα, μεταμορφώνει το γήινο — ακολούθησα τούτο το δρόμο αλλά βρήκα τη φθορά, τη μεταβολή, την υποψία, τη ζήλεια, τον πόθο της κατοχής, την υποδούλωση στην ηδονή. Έπεσα σε πέλαγος ασταθείας και αβεβαιότητος. Έφριξα με την κακία μου, με τις αδυναμίες μου, τις ιδέες τις από γενετής μου. Η Φύση απαιτεί από μας να νικήσουμε εκεί ακριβώς πού μας έπλασε πιο αδύνατους. Και είδα πως τις αδυναμίες μου δεν τις είχα νικήσει και πώς προς το τέλος πλέον του βίου δεν υπάρχουν πολλές ελπίδες να τις κατανικήσω. Ιδού τες ότι σε πρώτη ευκαιρία προβάλλουν ως άλλες κεφαλές Λερναίας Ύδρας, ακοίμητες, ολοζώντανες, αδάμαστες, πανίσχυρες...
Υπάρχει λοιπόν ο άλλος δρόμος, όπου τα πολλά γίνονται ένα, οπού υπόσχεται τη γαλήνη, την πραγματική ευτυχία, την βεβαιότητα. Αλλ' εις την αρχή του βρίσκεται η θυσία, εις κάθε σημείο του... Ετούτος απαιτεί απόμάς ν' απαρνηθούμε κάθε έρωτα (εις το όνομα του ενός) κάθε έργο (εις το όνομα της απρόσωπης συνεργασίας μας στο ένα έργο) κάθε ελπίδα (αφού πια κατέχοντας το Παν, περιττεύει κάθε ελπίδα...) (είναι του de Lubicz).
Δεν μπαίνω στη συζήτηση των όσων μου γράφεις... Έτσι λοιπόν σβήνουν επιτεύξεις πού τις θεωρήσαμε αξιόλογες... (γιατί ήταν το σύμβολο μιας στιγμής στην ιστορία του ανθρώπου, ένας σπινθήρας ανάμεσα στην ψυχή μας και τις άλλες ψυχές...;). Μήπως η άρνηση έχει την αιτία, τις ρίζες της μέσα μας; Μήπως είμαστε υπόλογοι κι εμείς; Πώς θα κρίνουμε ένα έργο πού σφραγίστηκε για μας μια για πάντα η μυστική πηγή που το γέννησε; Η χαρά πού χάρισε στη στιγμή της δημιουργίας του; Έπειτα έχουμε το δικαίωμα να σβήνουμε όλες τις ιδεατές προεκτάσεις, τις πέραν από τη συγκεκριμένη επίτευξη του;
…Αλλ' ο κυριότερος σκοπός του γράμματός μου είναι τούτος. Να συμπαρασταθώ νοητά στην προσπάθεια που κάνεις. Αληθινά σε θαυμάζω, να δουλέψεις εκεί για μιαν έκθεση σημαίνει πως κομίζεις απόθεμα κόσμου ιδεών και σύμπαντος, που δεν κλονίζεται στο νέο Περιβάλλον, αυτοπεποίθησης και τόλμης περισσής. Σε συγχαίρω και θέλω να ξέρεις πως οι ευχές μου σε συνοδεύουν, πως θέλω να με αισθάνεσαι κοντά σου, τις στιγμές ιδιαίτερα της αναπόφευκτης μόνωσης.
Πως εύχομαι τέλος οι ελληνικές σου προθέσεις να δώσουν μιαν απάντηση όπως τη νομίζεις εσύ κι ας μην είναι ίσως ακόμα η τελεσίδικη και αυτή την απάντηση σου να την εννοήσουν έστω και οι ολίγοι.
Συμπάθα την άργητά μου
Μέσα από την α-πειρη αγάπη μου
σε φιλώ

Πικιώνης.

Πηγή: Από τη συλλογή «Γράμματα Δημήτρη Πικιώνη Ν.Χατζηκυριάκου-Γκίκα», Επιμέλεια Ν.Π. Παΐσιος, Εκδόσεις Ικαρος, Αθήνα

P.S.

• Με αφορμή την έκθεση «Νίκος Χατζηκυριάκος - Γκίκας: Μοντερνισμός και Παράδοση», που θα διαρκέσει στην Ερμούπολη έως τις 28 Αυγούστου.
• Ο Δημήτρης Πικιώνης "είναι ο πρώτος αρχιτέκτων στην Ελλάδα που είχε το θάρρος να διακηρύξει ότι η Αρχιτεκτονική είναι Τέχνη και Ποίησις", έγραψε ο Γιάννης Τσαρούχης το 1987.