Οι 'Εσχατες Έννοιες της Ύπαρξης: Θάνατος, Μοναξιά, Νόημα της Ζωής, Ελευθερία
… Eventually I grew to believe that I had something to say about an existential approach to therapy and spent years writing a text on the subject – a text with the arresting, dramatic title of Existential Psychotherapy. The term is a vague one and before proceeding farther allow me to offer a fairly uninformative definition of existential psychotherapy.
Existential psychotherapy is a dynamic therapeutic approach which focuses on concerns pertaining to existence.
I warned you the definition would be uninformative. Let me dilate it by clarifying the phrase “dynamic approach.” Dynamic has both a lay and a technical definition…
… I use “dynamic” in its technical sense which retains the idea of force but is rooted in Freud’s model of mental functioning which posits that forces in conflict within the individual generate the individual’s thought, emotion, and behavior. Furthermore – and this is a crucial point – these conflicting forces exist at varying levels of awareness; indeed some are entirely unconscious.
So, existential psychotherapy is a dynamic therapy which, like the various psychoanalytic therapies, assumes the presence of unconscious forces which influence conscious functioning. However, it parts company from the various psychoanalytic ideologies when we ask the next question: what is the nature of the conflicting internal forces?
The existential psychotherapy approach posits that the inner conflict bedeviling us issues not only from our struggle with suppressed instinctual strivings or internalized significant adults or shards of forgotten traumatic memories, but also from our confrontation with the “givens” of existence.
And what are these “givens” of existence? If we permit ourselves to screen out or ‘bracket’ the everyday concerns of life and reflect deeply upon our situation in the world, we inevitably arrive at the deep structures of existence (the “ultimate concerns,” to use theologian Paul Tillich’s salubrious term). Four ultimate concerns, to my view, are highly germane to psychotherapy: death, isolation, meaning in life, and freedom…
…Τελικά άρχισα να πιστεύω ότι κάτι είχα να πω για μια υπαρξιακή προσέγγιση στη θεραπεία και ξόδεψα αρκετά χρόνια γράφοντας ένα κείμενο πάνω σ’ αυτό το θέμα – ένα κείμενο με τον γοητευτικό, δραματικό τίτλο: “Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία”. Ο όρος αυτός, όμως, είναι αόριστος, και πριν προχωρήσω επιτρέψτε μου να δώσω έναν μάλλον ελλιπή ορισμό της υπαρξιακής ψυχοθεραπείας:
"Η Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία είναι μια δυναμική θεραπευτική προσέγγιση που εστιάζει σε ζητήματα που αναφέρονται στην ύπαρξη."
Σας προειδοποίησα ότι ο ορισμός είναι ελλιπής. Ας τον διευρύνω όμως αποσαφηνίζοντας τη φράση “δυναμική προσέγγιση”. Ο όρος δυναμικός έχει μια συνήθη και μια τεχνική σημασία…
… Χρησιμοποιώ τον όρο “δυναμικός” με την τεχνική του σημασία ο οποίος ναι μεν ενσωματώνει την έννοια της δύναμης, έχει τις ρίζες του όμως στο μοντέλο του Freud για την ψυχική λειτουργία, το οποίο έχει ως αρχή ότι δυνάμεις που συγκρούονται μέσα στο άτομο, γενούν τη σκέψη, το συναίσθημα, τη συμπεριφορά. Επιπλέον – και αυτό είναι το ουσιαστικό στοιχείο – αυτές οι αλληλοσυγκρουόμενες δυνάμεις είναι λίγο ή πολύ συνειδητές. Ωστόσο κάποιες από αυτές είναι εντελώς ασύνειδες.
Η υπαρξιακή ψυχοθεραπεία είναι λοιπόν μια δυναμική θεραπεία, που όπως και οι διάφορες ψυχαναλυτικές σχολές, προϋποθέτει την παρουσία ασύνειδων δυνάμεων που επηρεάζουν την συνειδητή μας συμπεριφορά. Διαχωρίζεται όμως από τις διάφορες ψυχαναλυτικές ιδεολογίες όταν τίθεται το επόμενο ερώτημα: ποια είναι η φύση αυτών των αλληλοσυγκρουόμενων εσωτερικών δυνάμεων;
Η υπαρξιακή ψυχοθεραπεία πρεσβεύει ότι η εσωτερική σύγκρουση που μας ταλανίζει δεν προέρχεται μόνον από την σφοδρή πάλη μας με καταπιεσμένες ενστικτώδεις ορμές ή με πρότυπα ενηλίκων που έχουμε εσωτερικεύσει από την παιδική μας ηλικία, ή με κομμάτια τραυματικών και ξεχασμένων αναμνήσεων, αλλά και με την αντιπαράθεση μας με τα “δεδομένα” της ύπαρξης.
Και ποια είναι αυτά τα δεδομένα της ύπαρξης; Αν επιτρέψουμε στον εαυτό μας να εμποδίσει ή να απομονώσει τις καθημερινές έγνοιες της ζωής και ν’ αναλογιστεί βαθύτερα τη θέση του στον κόσμο, τότε θα φθάσουμε με βεβαιότητα στις βαθιές δομές της ύπαρξης (τις “έσχατες έννοιες” για να χρησιμοποιήσουμε τον εποικοδομητικό όρο του θεολόγου Paul Tillich). Τέσσερες έσχατες έννοιες, κατά τη γνώμη μου, είναι σε στενή συνάφεια με την ψυχοθεραπεία: θάνατος, μοναξιά, νόημα της ζωής και ελευθερία…
